O‘zbеkiston tarixi kafеdrasi «O‘zbеk davlatchiligi tarixi» fanidan Mavzu: Saljuqiylar davlatining tashkil topishi Tayyorladi: Jumaboyeva. M

Mustafiy-Devoni Istifo xizmatchisi hisoblangan. Davlatdagi moliyaviy masalalar bilan shug’ullangan.
Mushrif- davlat kotiblari shunday atalgan.
Saloxdor-saroydagi qurol-aslaha, ayniqsa oliy hukmdorga tegishli narsalarni saqlash bilan shug’ullanuvchi amaldor.
Xos vakil-dargoh ishlarini boshqaruvchi amaldor.
Janddor-sulton va dargoh xavfsizligining ta’minlovchi amaldor.
A’lamdor-sulton bayrog’ini tutuvchi.
Sharobdor- sulton sharobxonasining boshlig’i.
Amir-qo’shin rahbari va bosqinchilik paytida hukmdorning ma’lum hududidagi rahbari.
Chashnegir-sultonning ovqatlanishiga ma’sul shaxs hisoblanadi. U dasturxon yozilganda sulton taomlaridan zaharlanmasligi uchun o’zi birinchi bo’lib tatib ko’rar edi.
Miroxur-sulton otxonalari boshlig’ining lavozimi.
Tashtdor-sulton hammomlari va hovuzlarining boshlig’i. Uning qo’l ostida bir necha g’ulom bo’lgan.
Otabek-bu unvon bosib olingan davlatlarda vazirlik mansabiga teng bo’lgan. Otabek mansabi dastlab Alp Arslon davridan boshlab joriy qilingan.
Voliy-viloyat boshqaruvchisi.
Shihna- “Harbiy hokim” deb yuritilgan. Shahardagi tartib va nazoratga olish bilan shug’ullangan.
Noib-shihna yordamchisi bo’lgan. Ularning vazifalari: tartibni buzganlarni imomlardan maslahat olib jazolash. Yana bir vazifasi joylardagi tartibni nazorat qilganlar.
Omil-joylarda soliq yig’ish bilan shug’ullanganlar.
So’boshi-qo’shin sarkardalaridan biri hisoblangan.
Devoni tug’ro-eng muhim devon, uning boshlig’i bosh vazir o’rinbosari mavqeyiga ega bo’lgan. Devoni tug’ro sulton farmoni, qarorlari, rasmiy hujjatlarini tayyorlash, ularni tasdiqlash uchun taqdim etish, markazdan joylarga rasmiy hujjatlarni yuborish, joylardan markazda qabul qilish, chet ellarga maktublar yuborish, davlat hujjatlarida maxfiylikni ta’minlash ishlariga rahbarlik qilgan.
Devoni istifo-moliya devoni. Davlat kirim-chiqimlari, soliqlar bilan shug’ullangan, ularni ro’yxatga olishga ma’sul devon.
Devoni ishrof-davlat nazorati devoni. Ushbu devon moliya-soliq ishlarni, hisoblarni tekshirish, vaqt mulklar ustidan nazorat qilish, sulolaga tegishli yer-suv, qimmatbaho moliya qog’ozlari, zarbxonalar, bozorlar mutasaddilari, soliqchilar, amaldorlar ustidan nazorat olib borgan.

Xulosa


Xulosa o`rnida shuni aytish mumkinki, saljuqiylar o`rta sharqqa yetib borgan vaqtlarda islom dunyosi tang ahvolda edi. Garchi Bag`doddagi Abbosiy xalifa sunniy islom dunyosining oliy rahbari bo`lsada, abbosiylar imperiyasi bu vaqtga kelib, siyosiy va harbiy jihatdan nihoyatda zaiflashib qolgan edi. Xalifa Bag`dod va Eronning bir qimisga hokim bo`lgan shia Buvoyxiylar qo`lida qo`g`irchoq edi. Ular Misrga hokim bo`lgan shia fotimiy xalifalarini din va davlat yo`lboshchisi sifatida tan olishar, lekin yashab turgan joylarida sunniy musulmonlar ko`pchilikni tashkil etgani uchun Bag`dod xalifasini o`rtadan olib tashlashga qo`rqar edilar. Mahmud G`aznaviy shialarning harbir va siyosiy kuchlarini tor-mor qilgandan keyin sunniy musulmonlikka dushman bo`lgan bir qancha shia guruhlarini yashirin tashkilot sifatida ish ko`rib, har tarafda buzg`unchilik faoliyatini olib borayotgan edi. Xullas, abbosiylar imperiyasiga qarashli musulmon o`lkalarida siyosiy boshboshdoqlik hamda e`tiqod ishonchsizligi hukm surayotgandi. O`rtada ko`zga tashlanadigan shaxs bo`lmagani uchun islom jamoati har xil mazhablaga bo`linib, siyosiy parchalanishga yuz tutayotgan edi.
Saljuqiylar sunniy mazhabida edilar. Abbosiy xalifa iqtidorli qolish va o`z jamoasini shia-botiniy kuchlardan himoya qilish maqsadida sunniy hukumatlar bilan yaqin aloqada bo`lib turdi. Hatto halifa o`zi sulton bo`lsa ham Mahmud G`aznaviy “sulton” deb e`lon qildi. Shu tarzda Mahmud G`aznaviy o`zini tanitish yo`lini topgai kabi xalifa ham kuchli bir himoya ostiga o`tgandi. Xalifa To`g`rulbekni ham “sulton” sifatida e`tirof etardilar.