O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

3.  Kimeviy  birikma  hosil  qiluvchi  qotishmalar.  Bu  turga  kiruvchi  qotishmalar  tarkibidagi 
komponentlar о‟zaro kimeviy reaktsiyaga kirishib birikma hosil qiladi. Hosil bо‟lgan kimeviy birikma 
atomlarining  kristall  panjarasi  ayrim  komponentlarning  kristall  panjaralaridan  farq  qiladi.  Kimyoviy 
birikmalarni qattik eritmadan keskin ajratib turadigan xususiyatlar quyidagilardir: 

---

 
 
 
32 
1.  Kimyoviy  birikma  о‟ziga  xos  kristall  panjara  turini  hosil  qilish  xususiyatiga  ega.  Yangi 
turdagi  kristall  punjara  shu  kimyoviy  birikmani  tashkil  qiluvchi  komponentlarning  kristall  panjara 
turlaridan  tubdan  farq  qiladi.  Komponentlar  atomlari  tartibli  joylashgan  bо‟lib,  ma„lum  joylashish 
qonuniyatlariga  ega.  Kо‟pchilik  kimyoviy  birikmalarning  elementar  kristall  panjaralarining  turlari 
murakkab bо‟ladi. 
2.  Birikmada  elementlar  massasining  nisbati  doimo  saqlanadi.  Shuning  uchun  kimyoviy 
birikmalar  sodda  qilib  A
m   
B
n   
ifoda  bilan  belgilanadi.  Bu  yerda  m  va  n  butun  sonlar  bо‟lib, 
elementlarning atom nisbatlarini ifodalaydi. 
3.  Kimyoviy  birikmalarning  xossalari  shu  birikmani  tashkil  qiluvchi  elementlar  xossalaridan 
keskin farq qiladi.  
4.  Kiyoviy  birikmalarning  suyuqlanish  xarorati  о‟zgarmas  bо‟lib,  birikma  suyuqlanish 
xaroratigacha  saqlanib  qolishi  ham  mumkin,  lekin  suyuqlanish  xaroratiga  yetmasdan  parchalanib 
ketishi  ham  mumkin.  Agar  kimyoviy  birikma  suyuq  fazadan  tug‟ridan-tug‟ri  kristallansa  yoki 
qizdirganda suyuqlanish xaroratigacha saqlanib qolsa, bunday birkma barqaror kimyoviy birikma  deb 
ataladi. Agar kimyoviy birikma qattiq fazalarning muvozanati о‟zgarishi natijasida vujudga kelsa yoki 
qizdirish  natijasida  qattiq  holda  diffuzion  parchalanib  ketsa,  bunday  kimyoviy  birikmalar  beqaror