O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta maxsus ta`lim vazirligi

5-§. Uglerodli po‘latlarning tasnifi va markalari 
Odatda, uglerodli po‘latlar ishlab chiqarish usuliga, oksidlardan 
elementlarni qaytarilganlik darajasiga, kimyoviy tarkibiga, sifatiga, ishlatilish 
joylariga va strukturasiga ko‘ra bir necha turga ajratiladi. 
Ishlab chiqarish usuliga ko‘ra konvertorlarda, marten va elektropechlarda 
olingan, qaytarilganlik darajasiga ko‘ra qaytarilmagan, chala qaytarilgan va to‘la 
qaytarilganlarga, kimyoviy tarkibiga ko‘ra uglerodli va legirlanganlarga, sifatiga 
ko‘ra oddiy sifatli, sifatli va yuqori sifatlilarga, ishlatilish joyiga ko‘ra 
konstruksion, as-ma’ruzasozlik va maxsus xossali po‘latlarga, strukturasiga 
ko‘ra ferritli, perlitli, ferrit- perlitli, perlit-ferritli va perlit-sementitli po‘latlarga 
ajratiladi. 
Quyidagi 5-jadvalda A guruhga kiruvchi oddiy sifatli, В guruhga kiruvchi 
sifatli  po‘lat  markalari  va  ishlatish  joylariga  misollar  keltirilgan  V  guruh 
haqidagi ma’lumotlar jadvalda keltirilmagan. 
                                                                                                        5-jadval 
Markalari 
A guruhdagi poMatlar 
В guruhdagi poMatlar 
Ishlatilish joy lari 
Gy, 
MPo 
GT, MPo  o5, % 
Markalari 
C, % 
Mn, % 
StO 
300 
- 
25 
BStO 
0,23 
(ко‘pi 
bilan) 
- 
Tagliklar, to‘siqlar 

---

51 
 
St lkp St lps, 
St lcp St 2 kp 
St 2ps, St 2 sp 
300-390 
310-410 
320-410 
330-430 
215 
215 
35 
34 
33 
32 
BSt lkp, BSt 
lps BSt lsp 
BSt 2kp, BSt 
2ps BSt 2sp 
0,06-
0,12 
0,06-
0.12 
0,09-
0,15 
0,09-
0,15 
0,25-
0,50 
0,25-
0,50 
0,25-
0,50 
0,25-
0,50 
Unchalik muhim 
bo‘lmagan qurilish 
konstraksiyasi 
elementlari (trubalar, 
parchin mixlar, boltlar) 
tayyorlashda 
St 3kp St 3ps, 
St 3sp St 
3Gps St ZGsp 
Si 4kp St 4ps, 
St 4sp 
360-460 
370-480 
370-490 
390-570 
420-510 
410-530 
235 
245 
245 
255 
265 
27 
26 
26 
25 
24 
В st3kp, 
BSt3ps 
BSt3sp 
BSt3Gps 
BSt3Gsp 
BSt4kp, 
BSt4ps 
BSt4sn 
0,14-
0,22 
0,14-
0,22 
0,14-
0,22 
0,14-
0,22 
0,18-
0,27 
0,18-
0,27 
0,40-
0,65 
0,40-
0,65 
0,80-
1,10 
0,80-
1,10 
0,40-
0,70 0,4-
0,7 
Qurilish konstraksiyasi 
balkalari, listlar, 
trubalar, richaglar, 
shaybalar, gaykalar va 
boshqa detallar 
tayyorlashda 
St 5nc, St 5sp 
St 5Gps St 
6ps, St 6sp 
490-630 
450-590 
590 
285 
285 
315 
20 
20 
15 
BSt 5ps, BSt 
5sp BSt 5Gps 
BSt 6ps, BSt 
6sp 
0,28-
0,37 
0,22-
0,30 
0,38-
0,49 
0,50-
0,80 
0,80-
1,20 
0,50-
0,80 
Yuqori puxtalik talab 
qiladigan qishloq 
xo‘jalik mashina 
detallari (o‘qlar, vallar, 
richaglar va 
boshqalar)ni 
tayyorlashda 
 
 
                                                                                                         6-jadval 
Po‘lat 
markalari 
Elementlarning foiz miqdori 
Mexanik 
xossalari 
Ishlatilish joylari 
С 
Si 
Mn 
P 
s 
Ca 
Ni 
бт  Ob  5  V 
05 
0,05 
0,12 
0,17 
0,37 
0,35 
0,65 
0,035  0,040  0,10  0,25  20  33  33  60  Soviqlayin shtamplash yo‘li 
bilan tayyorlanadigan 
detallai- ushun 
08 kp 
0,05 
0,11 
0,03 
ko‘pi 
bilan 
0,25 
0,50 
0,040  0,040  0,10  0,25  18  30  35  60 
10 
0,07 
0,14 
0,17 
0,37 
0,35 
0,65 
0,035  0,040  0,15  0,25  21  34  31  55  Qizdirib bolg‘alash va shtam-
plash yoMi bilan tayyor-
lanadigan 
Oddiy shaklli detallar: o‘q, 
valik, gayka va boshqalar 
uchun 
20 
0,17 
0,14 
0,17 
0,37 
0,35 
0,65 
0,040  0,040  0,25  0,25  25  42  25  55 

---

52 
 
45 
0,42 
0,50 
0,17 
0,37 
0,50 
0,80 
0,040  0,040  0,25  0,25  36  61  16  40  Puxtaligi yuqori boMgan 
detallar: shatun, richag, val va 
boshqalar uchun 
55 
0,52 
0,60 
0,17 
0,37 
0,50 
0,80 
0,040  0,040  0,25  0,25  39  66  13  35  Prokatlash stallarining jo‘va- 
lari, shtoklar, prujinalar, 
ressorlar va boshqalar 
70 
0,67 
0,75 
0,17 
0,37 
0,50 
0,80 
0,040  0,040  0,25  0,25  43  73  9 
30 
 
Shuni  ham  qayd  etish  zarurki,  GOST  380-71  da  A  guruhga  kiruvchi 
po‘latlarning asosiy mexanik xossalari beriladi, kimyoviy tarkibi berilmaydi, В 
guruhga  kiruvchi  po‘latlarni  kimyoviy  tarkibi  beriladiyu  mexanik  xossalari 
berilmaydi, V guruhga kiruvchi po‘latlarni esa mexanik xossalari va kimyoviy 
tarkibi beriladi.