O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi



Download 3,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet306/408
Sana07.07.2021
Hajmi3,89 Mb.
#111120
1   ...   302   303   304   305   306   307   308   309   ...   408
Bog'liq
Andijon mashinasozlik instituti

c
a
 
Masalan: 
Agar inson yaxshi amallarni bajarsa, uni yaxshi nom bilan eslashadi. 
Agar inson yomon amallarni bajarsa, uni yomon nom bilan eslashadi. 
Inson yo yaxshi, yoki yomon amallarni bajarishi mumkin. 
Demak, uni yo yaxshi, yoki yomon nom bilan eslashadi. 
Agar inson boshqalarga yaxshilik qilsa, unga ham bosh-qalar yaxshilik qiladi. 
Agar inson boshqalarga yomonlik qilsa, boshqalar ham unga yomonlik qiladi. 
Insonga yo yaxshilik, yoki yomonlik qaytadi. 
Demak, u boshqalarga yaxshilik ham, yomonlik ham qilmadi. 
Dilemmalarni to‘g‘ri tuzish va hal qilish uchun ko‘rilayotgan masalaning barcha yechimlarini aniqlash zarur. 
Dilemmani  ba‘zan  unga  qarama-qarshi  mazmundagi  boshqa  bir  dilemma  orqali  rad  etish  mumkin.  Bunga  mantiq 
ilmi  tarixidan  quyidagi  misolni  keltiramiz:  «Afinalik  ayol  o‘g‘liga  shunday  maslahat  beradi:  Jamoat  ishlariga 
aralashmagin,  chunki  agar  haqiqatni  gapirsang,  seni  odamlar  yomon  ko‘radi,  agar  yolg‘on  gapirsang,  unda  seni 
xudolar yomon ko‘radi. Bunga Arastu quyidagicha rad javobni o‘ylab topadi: Men jamoat ishlarida ishtirok etaman, 
chunki agar haqiqatni gapirsam, meni xudolar yaxshi ko‘radi, agar yolg‘on gapirsam, meni odamlar yaxshi ko‘radi». 
Trilemmada berilgan masalaning uch xil yechimi haqida taxminlab fikr yuritiladi. Trilemma ham to‘rt turga 
bo‘linadi: 
1. Oddiy konstruktiv              2. Oddiy destruktiv                                                                                                 
trilemma                                  trilemma                                        
a → d, b → d, c → d          a → b, a → c, a → d 
      a V b V c 
 
 
  





d
c
b
 
              d   
 
 

a
 
3. Murakkab konstruktiv          4. Murakkab destruktiv  
       trilemma                                  trilemma 
a → b, c → d, m → n                   a → b, c → d, m → n 
    a V c V m                        
    





n
d
b
 
    b V d V n 
 
 
 
   





m
c
a
 
Masalan: 
Agar tergov qilinayotgan shaxs jinoyatga bevosita aloqador bo‘lsa, u qattiq jazolanadi. 
Agar tergov qilinayotgan shaxs jinoyatga bavosita aloqador bo‘lsa, u yengil jazolanadi. 
Agar tergov qilinayotgan shaxs jinoyatga aloqador bo‘lmasa, u ozod qilinadi. 
Tergov qilinayotgan shaxs jinoyatga yo bevosita, yoki bilvosita aloqador, yoki mutlaqo aloqasizdir. 
Demak, tergov qilinayotgan shaxs yo qattiq jazolanadi, yoki yengil jazolanadi, yoki ozod qilinadi. 
Bu murakkab konstruktiv trilemma ko‘rinishidagi xulosa chiqarishdir.  
SHartli-ayiruvchi xulosalash masalani hal qilishning bir necha uslullari mavjudligini, bularning har biri turli 
oqibatlarni keltirib chiqarishini aniqlab beradi. Sohibqiron Amir Temur ta‘biri bilan aytganda, bu oqibatlardan qaysi 
biri davlat va ulus manfaatlariga mos bo‘lsa, ya‘ni «savobliroq yoki kam xatarli bo‘lsa», shunisi tanlab olinadi. 
Induktiv xulosa chiqarish 
Biz avvalgi mavzuda zaruriy xulosa chiqarish bilan (deduktiv xulosa chiqarish asosida) tanishib chiqqan edik. 
Mantiqda ehtimoliy xulosa chiqarish ham o‘rganiladi. 
Ehtimoliy  xulosa  chiqarish  turli  xil  shakllarda,  shu  jumladan,  induktiv  xulosa  chiqarish  shaklida  amalga 
oshishi  mumkin.  Ularning  barchasiga  xos  xususiyat  –  xulosaning  asoslardan  mantiqan  zaruriy  ravishda  kelib 
chiqmasligi  hamda  faqat  ma‘lum  bir  darajada  tasdiqlanishidir.  Asoslarning  xulosani  tasdiqlash  darajasi  mantiqiy 
ehtimollik, deb nom olgan. 
 Ehtimoliy xulosa chiqarish ba‘zan indukstiya (lotincha– inductio – yagona asosga keltirish) - juz‘iy bilimdan 
umumiy bilimga mantiqan o‘tish shaklida sodir bo‘ladi. 
Induktiv xulosa chiqarish empirik umumlashtirish shaklida amalga oshib, unda birorta belgining ma‘lum bir 

Download 3,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   302   303   304   305   306   307   308   309   ...   408




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish