O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti “mehnat ta’limi” kafedrasi

 
Kremnezem (kremniy oksidi) asosidagi olovbardoshlar 

---

101 
Kremnezem asosidagi, ba’zida “nordon” deyiladigan olovbardoshlar uchun 
asosiy ingrediyend bu
 
kremniy oksididir. Bu turga ansub materiallar siqishga qarshi 
yetarli mustaxkam bo‘lib, juda yuqori xaroratlarda ishlatishga yaroqlilar. Ularni 
asosan po‘lat va oyna ishlab chiqarish pechlari gumbazlari uchun ishlatishadi. 
Bunda ruxsat etilgan xarorat 1650
o
S (3000
o
F)ga yetishi mumkin. Bunday xaroratda 
materialning bir qismi suyuq fazaga o‘tadi. Kichik konsentratsiyalarda alyumin 
oksidi mavjudligi materiall xossalariga salbiy ta’sir ko‘rsatadi, fazali diagrammada 
ko‘rsatilgandek. Evtektikaning (7,7% Al
2
O
3
) tarkibi kremniy oksidi keskin 
miqdoriga juda yaqin bo‘lgani uchun, Al
2
O
3
ning
kichik miqdorlarda xam qo‘shilishi 
likvidus xaroratini sezilarli pasaytiradi, bu esa 1600
o
S (2910
o
F)dan baland 
xaroratlarda materialda ancha miqdorda suyuq fazalar bo‘lishi mumkin. Shuning 
uchun kremnezem asosidagi olovbardoshlarda Al
2
O
3 
miqdori minimum bo‘lishi 
kerak bo‘lib, odatda bu qiymat 0,2 dan 1,0% og‘irlikni tashkil etadi. Ko‘rilayotgan
olovbardosh materiallar kremniy oksidida mavjud “nordon shlak” deb ataluvchi 
shlak mavjudligidan xam qo‘rqmaydi. Bunday shlaklarni saqlash uchun xam
kremnezem asosidagi olovbardoshlardan fodalaniladi. Biroq bu materiallar, 
tarkibida SaO va MgO(asosiy shlaklar) yuqori bo‘lgan shlaklar oldida chidamsizlar, 
shuning uchun ko‘rilayotgan olovbardoshlarning bu muxitlari bilan kontaktiga yo‘l 
qo‘ymaslik maqsadga muvofiq. 
 
3
Callister William D. Jr., Materials Science and Engineering, an Introduction. Wiley and Sons.UK 2014 (514-522 rages.)