O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti turkiya tarixi

186-200-betlar

Shuni takidlash mumkinki, 1920-yilarda va keyinchalik tadbirkorlikning qo‘llab-quvvatlanishi, bozor munosabtlarining rivojlanishi davlatning transport va aloqani rivojlantirishga yo‘naltirilgan sayi-harakatlari bilan bir paytda davom etdi. Asosiy diqqat temiryo‘l qurulishiga qaratilgan. Avtomobil yo‘llariga kelsak, xatoni 1939-yilda Turkiyada bor yo‘g‘I 4000km qattiq qoplamali yo‘llar bor edi, ulardan faqat 279 km asfaltlangan. Bunday holat avtomobil tashuvining rivojlanishiga olib kelmadi- uk va yo‘lovchi tashuvchilarga , ayniqsa chekka tumanlarda, benzin qimmat edi, yana uni toppish juda qiyin edi. 1924 yil Turkiyada samalyotlarda yo‘lovchi tashishi boshlandi “Buni Italiyaning” Aero ekspresso Italiyano amalga oshira boshladi. Pochta tashuvini-Anqara Istanbul va Izmirga amalga oshira boshlagan , undan so‘ng Istanbul-Afina-Brindizi Italiya yo‘nalishiga o‘tadi. O‘sha yillning o‘zida Anqara –Istanbul Reyslarini germaniyaning “yunvers” va Qopmen –rumin kompaniyalari amalga oshira boshlashdi. 1933 yil Anqara-Istanbul yo‘nalishi “kertis-Rayt” Amerika kompaniyasiga berildi, qaysining ixtiyorida ikkita besh o‘rinli samaliyotlar boredi. Chet el Aviokompaniyalari 1936 yillgacha aviatashuvlarini amalga oshirishgan, Undan so‘ng davlatga o‘tgan 1926 yili sentiyabiridan Anqarada Turkiyada ilk bor avtomatik telefon shaxobchasi ishga tushdi, u 1933yil 1697 abanentga xizmat qilardi , Radio uzatuvlar poytaxtga Kam quvvatli 15 kvt uzatgich bilan amalga oshirilar edi, qaysiki 1928yili o‘rnatilgan. U”Turk telsiz telfon TASh” firmasi tomonidan ishlatilardi ,qaysikimning aksiyalarining bir qismi Ishchi bankga tegishli edi 1

1936 yili Radio uzatuvlar davlat qo‘liga o‘tdi. Poytaxtni Anqara ko‘chirilishi o‘zi ortidan qurilishlar boshlandi –shahar qaytadan qurila boshlandi. Eski shahar markazida ulus maydonida va uning yon atroflarida qishloq xo‘jaligi banki ,Ishchi Bankning ,vazirlar kengashi ,VNST ning yangi binosi, uni qarshisida o‘sha vaqt larning eng peshenebel “Anqara-palace” mexmonxonasi barpo etildi. Ulus maydoninig pastrog‘ida , Otaturk bog‘I boshlanadigan hududida kata qurulish ishlari amalga oshirilgan: Vaqf banki , bojxona vazirligi va monopoliya vazirligi,saluzoqroqda tepalikda –Xalq uyi va Etnografik muzeyning binosi qurilgan. Shahrboshida rejasiz qurilayotgan bo‘lgan, keyinchalik Berlinlik arxitektor Yansen tomonidan tuzilgan reja asosida qurila boshlagan. Boshqa shaharlarda ham qurilish boshlandi asosan sanoat binolarini, ayniqsa XX asrning 30 yillarida,davlatga tegishli sanoat korxonalari ko‘p Turk ishbilarmonlari,Koch, subanji va boshqalar o‘zining birlamchi kapitalini Anqarani qurilishi Temir yo‘lini va boshqa obyektlarni qurish orqali ishlab olishdi. Turk iqtisotchi F.Akdug Yozadi, Turkiyada 1920-1930 yillarida davlatni sanoatini qo‘llab quvvatlashi va ishchi bankning tashkil etilishi bilan emas, balki o‘sha yillarida amalga oshirilgan Tamir yo‘l qurilishi bilan bog‘liq bo‘lgan. Boshida Turk quruvchi mutahasislari chet el qurilish firmalariga ishchi sifatida ishlashgan, keyin esa vositachi bo‘lgan.