O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat сhet tillar instituti

 

5 - Ma’ruza 

Mavzu: Analizatorlarning yoshga oid xususiyatlari va gigienasi. 

 

REJA 

 

1.  Hid bilish analizatori 

2.  Ko’rish analizatori 

3.  Ta’m bilish analizatori 

4.  Eshitish analizatori. 

5. Taktil    analizatorlari.  

 

Tayanch iboralar: Taktil, reflector, sclera, gavhar, akkomodasiyasi, shox, pardada. 

аnalizatorlar. 

Nazorat savollari: 

1.  Hid bilish analizatori qanlay tuzilishga ega? 

2.  Ko’z gavharining vazifasi nimalardan iborat? 

3.  Ta’m bilish analizatori necha xil? 

4.  Eshitish suyaklari tuzilishi ega? 

5.  Taktil    analizatorlariga nimalar kiradi? 

Axborotni  qabul  qilish  va  qayta  ishlash  analizatorlar,  ya’ni      sezgi  organlari  orqali  amalga 

oshiriladi.  Tashqi  olamdagi  ta’sir,  nerv  signallari  holida  bosh  miyadagi  nerv  markazlariga 

yetkaziladi.  Bu  signallar  bosh  miyaning  turli  bo’limlarida  qayta  ishlanib,  uning  oliy  bo’limida 

sezish, tasavvur qilish, anglash bilan yakunlanadi. 

 

I.P.Pavlov    har  bir  analizator    bir-biriga  bog’ilq  bo’lgan  uchta  periferik,  o’tkazuvchi  va 

markaziy qismdan iborat ekanini birinchi bo’lib isbotladi. Reseptorlar analizatorlarning periferik 

qismi hisoblanadi, bular ma’lum ta’sirga javob beruvchi nerv uchlari bilan tugaydi. Retseptorlar 

tuzilishi,  joylashishi, funksiyasiga ko’ra turli  xil bo’ladi.  Qo’zg’alishni retseptordan bosh miya 

katta  yarimsharlariga  o’tkazuvchi  markazga  intiluvchi  neyronlar  analizatorning  o’tkazuvchi 

qismini  tashkil  etadi.  Bosh  miya  katta  yarimsharlarining  ma’lum  retseptorlardan  ta’sirni  qabul 

qiluvchi qismlari analizatorning markaziy qismini tashkil etadi.  Analizatorning barcha qismlari 

bir  butun  holda  ishlaydi.  Qandaydir  analizatorning  bir  qismi  shikastlansa,  uning  funksiyasi 

buziladi. 

 

Odamning  mehnat  faoliyatida  analizatorlarning  roli  juda  muhim.  Agar  bolaning  turli 

organlaridan,  turli  sezgi  a’zolaridan  ta’sir  kam  borsa,  bosh  miya  rivojlanishdan  orqada  qoladi. 

Tashqi  olamdagi  turli  xil  ta’sir  avval  retseptorlarda,  so’ngra  bosh  miya  bo’limlarida  analiz 

qilinadi. Ta’sirning har tomonlama nozik analizi bosh miya katta yarimsharlarida amalga oshadi.