O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat сhet tillar instituti

                                                5.1. Taktil    analizatorlari. 

 

 

Sezgi  a’zolariga  tananing  barcha  sohasida  joylashgan  retseptorlar  va  muskullar,  qon 

tomirlar devoridagi retseptorlar va boshqalar kiradi. Analizatorlarning miya po’stlog’idagi qismi 

shikastlansa  yoki  olib  tashlansa,  ta’sir  murakkab  analiz  va  sintez  qilinmaydi.  Masalan,  miya 

po’stlog’idagi  eshitish  analizatorlari  joylashgan  chekka  qismi  olib  tashlansa,  ta’sirning  nozik 

tabaqalanishi yo’qoladi. 

 

Asab  tizimining  faoliyati  uchun  tashqi  mo’hit  omillari  va  boshqa  ta’sirotchilar    doimiy 

ravishda butun organizmga ta’sir qilib turishi kerak. Ko’pgina sezgi organlarining shikastlanishi  

natijasida  ta’sirning  ular  orqali  bosh  miyaga  yetarli  kelmasligi  tufayli  odam  aktiv  faoliyatini 

---

 

38 

yo’qotadi, doimo uxlaydi, bunday odmani saqlanib qolgan sezgi organlariga ta’sir etish bilangina 

uyg’otish mumkin. Tekshirishlardan ma’lum bo’lishicha, sensor ta’sirotning yo’qolishi diqqatni 

to’plash, mantiqiy fikrlash, aqliy mehnat qilish xususiyatlariga salbiy ta’sir etadi. Sezgi a’zolari 

orqali  ta’sirni  tashqi  muhitdan,  ichki  organlardan  retseptorlar  bo’ylab  qabul  qilinishi  tufayli 

organizmning tashqi va ichki muhiti haqidagi ma’lumotlar bosh miyaga yetib boradi. 

 

Axborotning  retseptorlardan  bosh  miyaga  borishi  natijasida  organizm  o’z-o’zini 

boshqaradi.  Masalan,  qonning  tarkibi  o’zgarsa,  shunga  yarasha  qon  tomirlar  devorida 

qo’zg’alish, tormozlanish vujudga keladi. 

 

Organizmning sensor tizimlari yoki analizatorlariga ko’rish, eshitish, vestibulyar apparat, 

ta’m  bilish,  hidlash,  teri  va  ichki  organlarda  sodir  bo’ladigan  o’zgarishlarni  qabul  qiladigan 

interoretseptorlar yoki visseral sensor tizimlar kiradi.