O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat сhet tillar instituti

Bosh  miyaning  katta  yarim  sharlari.  Bosh  miya  katta  yarim  sharlari  po’tloqosti 

gangliyalari  va  miya  plashidan  iborat  bo’lib  qaysiki  yonbosh  qorinchalari  bo’shlig’ini  o’rab 

turadi. Voyaga yetgan odamlarda   katta yarim sharlarining vazni bosh miya  vaznining qariyib 

80  %  ni  tashkil  etadi.  O’ng  va  chap  yarim  sharlar  bir-biridan  uzunasiga  chuqur  egat  bilan 

bo’lingan.  Bu  egatning  tubida  nerv  tolalaridan  tashkil  topgan  qadoqli    tanalar  joylashgan. 

Qadoqli  tanalar o’ng va chap yarim sharlarni bir-biriga tutashtirib turadi.  

Odamlarda  miya  plashi,  bosh  miya  po’stlog’i  holida  tan  olinadi.  Bu  katta  yarim 

sharlarning  kulrang  moddasidir.  Ular  nerv  hujayralaridan  va  ulardan  chiquvchi  o’simtalar  va 

neyrogliya  hujayralaridan  (neyronlar  uchun  tayanch  funksiyasini  bajaruvchi  hujayralar:  taxmin 

qilinishicha neyrogliyalar neyronlarning modda almashinuvida ishtiroki bor ekan) hosil bo’ladi. 

Bosh miya katta  yarim sharlarining po’stlog’i markaziy asab tizimining oliy filogenetik 

jihatdan ancha yosh hosilalaridan hisoblanadi. U katta yarim sharlarning yuzasini to’lig’icha 1,5 

dan  3  mm.  bo’lgan  qalinlikdagi  qatlam  bilan    qoplab  turadi.  Voyaga  yetgan  odamlarda  katta 

yarim sharlar po’stlog’ining umumiy yuzasi 170-200 sm

3

 ni tashkil qiladi. Po’stloqda 12 dan 18 

minggacha    nerv  hujayralarini  sanash  mumkin.    Bosh  miyaning  umumiy  yuzasi  juda  ko’plab 

egatlar  hisobiga  ortib  boradi,  chunki  egatlar  yarim    sharlarni  shishsimon  chigalliklarga  va 

bo’laklarga bo’ladi. 

Asosan uchta bosh –markaziy, yonbosh va tepa –ensa egatlar har bir yarim sharni to’rtta: 

peshona, tepa, ensa va chakka bo’laklarga bo’ladi. 

Markaziy  egatni  oldi  tomonida  peshona  bo’lagi  yotadi.  Tepa  bo’lagi  old  tomonidan 

markaziy  egat  bilan,  ort  tomondan  tepa-ensa,  pastdan-yonbosh  egatlar  bilan  chegaradoshdir. 

Tepa  –  ensa  egatining  ortida  ensa  bo’lagi    turadi.  Chakka  bo’lagi  yuqoridan  chuqur  yonbosh  

egati  bilan  chegaralanadi.  Chakka  va  ensa  bo’laklari  orasida  keskin  biron  chegara  yo’q. 

Miyaning har bir bo’lagi o’z navbatida egatlar bilan qator chigalliklarga bo’linadi.