O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti fizikaviy kimyo kafedrasi

Xromato-mass-spektrometriya usulida turli namunalar tarkibini 
o‟rg nish. 
Laboratoriyalarning zamonaviy asbob-uskunalar bilan jihozlanishi 
xromato-mass-spektrometrik usulni o‘simlik moddalarning sifat va miqdor jihatdan 
analiz qilib, ularning sifatini atroflicha baholash imkoniyatini yaratdi. Shuning 
uchun turli o‘simliklar vegetativ va generativ organlaridan olingan namunalarning 
yengil uchuvchan birikmalarini, muvozanatda bo‘lgan komponentalarini, turli 
eruvchilardagi ekstraktlarini aniqlash ishlari bajarilgan jumladan dorivor 
moychechak (Chamomillo recutita R) ning tarkibi gaz xromatografiyasi usulida 
o‘rganilgan. 
Xromatografik tekshirishlar detektor bilan jihozlangan mass-selektiv Agilent 
7890 GC asbobida olib borilgan. Ajratish kolonkasi o‘lchami 30 m X 0,25 mm 
bo‘lgan kvarts kapillyar shisha bo‘lib, u HP- BMS turg‘un fazasi bilan to‘ldirilgan. 
Ajratish jarayoni 5 minut davomida 40
0
C da izotermik rejimda, keyin esa 2
0
C larni 
tezlik bilan 80
0
C gacha va 7
0
C larni tezlik bilan 150
0
C gacha qizdirilgan. 150
0
C da 
5 minut davomida saqlanib, yana 10
0
C larni tezlik bilan 250
0
C gacha qizdirilgan. 
Bug‘latgich temperaturasi 220
0
C –xom ashyoning muvozanatdagi bug‘ fazasi 

---

33 
analiz qilinganda, 270
0
C qattiq fazali mikroekstrakt qo‘llanilganda, ionmanbaining 
temperaturasi 230
0
C; kvadrupol temperaturasi 150
0
C; o‘tish liniyasining 
temperaturasi 280
0
C. Gaz tashuvchi sifatida geliy ishlatilgan.
Uning oqimi 1 ml/min; namunani kiritish rejimi Split 1:10; gaz holidagi 
namuna xajmi 1 sm
3
. Komponentlar identifikatsiyasi WILEYB va NISTOB mass-
spektrlar bankidan foydalanib bajarilgan. Spektrlarni qayd etish oralig‘i 29-500 
m/z. 
Olingan natijalar asosida muvozanatdagi bug‘ fazani analiz qilish
dorivor moychechak tarkibini aniqlashda ko‘p ma‘lumot berishi ko‘rsatilgan. 
Ozorboyjanda o‘sadigan NEPETA MEYRI o‘simligi efir moylarini
o‘rganish ishlari Hewlwett Packard 5973-6890 GX-MS spektrometrida quyidagi 
sharoitda amalga oshirilgan; O‘lchami 30 m X 0,25 mm bo‘lgan kvars kapillyar 
kolonka, kolonka termostati temperaturasi 5 minut davomida 40
0
C keyin esa 4
0
C 
larni tezlik bilan 280
0
C gacha. Efir moyining yuboriladigan hajmi 0,1 ml; Oqimni 
bo‘lish 1:50; gaz-nositel-geliy 32 sm/s chiziqli tezlik bilan.
Olingan natijalar asosida CK-CO
2
ekstrakti tarkibida atirgul hidiga javob 
beruvchi barcha moddalar saqlanishi qayd etilgan.