O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi Samarqand iqtisodiyot va Servis instituti Z. Niyozov, A. Karimova
Download 0,68 Mb. Pdf ko'rish
|
bank-moliya faoliyatiga doir 555 ta atamalar izohli lugati
|
Xususiy kapital – bu ustav kapitali, qo’shilgan, zahira kapitali hamda taqsimlanmagan foydadan tarkib topadi.
Xo’jalik operasiyalari - deb, mablag’lar va ularning tashkil topish manbalarining yozma holda aks ettirilgan harakatiga aytiladi.
xo’jalik munosabatlarini o’rnatish haqidagi o’zaro kelishuvidir.
yuzaga kelgan chiqim, sarflar. Hisobot - bu xo’jalik faoliyati natijalari to’g’risida umumlashgan ma’lumotlar yig’indisidir. Hisob-kitob hisobvaraqalari - bu huquqiy jihatdan mustaqil balansga va o’z oborot mablag’lariga ega bo’lgan, xo’jalik hisobi asosida ish yuritadigan korxona va tashkilotlarga ochiladigan hisobvaraqalar. Hisob-operasion bo’limi – bu banklarda bajariladigan barcha operasiyalarning buxgalteriya hisobini olib borish uchun tashkil etilgan bankning bo’limi. Bu bo’limda bank faoliyatining ko’lami va yo’nalishi, mijozlar soni hamda boshqa ko’rsatkichlariga qarab bir qancha guruhlar ish yuritadi. Bu guruhlardagi ish yurituvchilar mas’ul ijrochi deb ataladi. Har bir mas’ul ijrochiga bir nechta mijozlar bo’lib berilib, ular o’zlariga bo’lib berilgan korxona va tashkilotlarning hisob-kitob, kassa, valyuta va kredit operasiyalari bo’yicha hisob-kitob ishlarini olib boradilar, ularga xizmat ko’rsatadilar. Bu guruhlar esa hisob guruhi deyiladi. Bundan tashqari, hisob-operasion bo’limda banklararo hisob-kitoblar bo’limi, davlat byudjetini 75 kassa ijrosi bo’limi, bank ichki operasiyalarini tashkil etish bo’limi ham mavjud bo’ladi. Bu bo’limlarda ishlovchi buxgalterlar soni ham mazkur bo’limda bajariladigan operasiyalar ko’lami bilan belgilanadi.
Markaziy bank hududiy bosh boshqarmalarining tarkibiy tuzilmasi bo’lib, zahira fondlari, aylanma kassadagi pul mablag’lari va boshqa qimmatliklarni saqlaydigan va ular bo’yicha operasiyalarni bajaradigan tashkilot.
yuritishga mo’ljallangan turli shakldagi jadvallar. Hisob-kitob cheki - bu hisobvaraq egasi (chek beruvchi) o’z hisobvarag’idan oluvchining (chek egasi) hisobvarag’iga chekda
ko’rsatilgan summadagi mablag’larni o’tkazib berish uchun bankninig maxsus blankasida bankga bergan topshirig’idir. Hisob-kitoblar markazi - bu O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki
hududiy bosh
boshqarmalarining buxgalteriya hisobi, hisob va hisob- kitoblar boshqarmasining bo’limi
bo’lib, uning
funksiyasiga banklarning vakillik hisob-kitob varaqalariga xizmat ko’rsatish va banklararo hisob- kitoblarning uzluksizligini ta’minlash kiradi. Hosilaviy qimmatli qog’oz - bu shartnomalar bo’lib, ular bo’yicha bir tomon qimmatli qog’ozlarning ma’lum bir miqdorini ma’lum muddatda kelishilgan narxda
sotib olish
yoki sotish
huquqi yoxud
majburiyatini oladi.
kitoblarning markazlarida vakillik hisob-varaqlariga ega bo’lgan banklararo hisob-kitoblardir; 2. banklararo 76 hisob-kitoblar bir viloyat ichidagi hisob-kitoblar markazi orqali amalga oshirilib qolmay, balki viloyat tashqarisiga ham chiqishi mumkin. Bunda banklararo hisob-kitoblar viloyat Markaziy banki boshqarmalari qoshida ochilgan hisob-kitob kassa markazlari orqali o’tkaziladi. Turli hisob-kitob kassa markazlarida vakillik hisobvarag’iga ega
bo’lgan banklar
o’rtasidagi hisob–kitoblar hududlararo hisob-kitoblar deb ham yuritiladi.
operasiyalarning mazmuni, uni hisobga olish uchun kerak bo’lgan barcha belgilar yoki ko’rsatkichlar majmui.
Hujjatlashtirish - bu hisobga olinishi kerak bo’lgan har bir operasiya haqidagi ma’lumotni o’z ichiga jamlagan va operasiyaning qonuniyligini tasdiqlovchi hujjatlar majmuasidir. Boshqacha aytganda, u xo’jalik operasiyasini amalga oshirilganligi to’g’risida yuridik kuchga ega bo’lgan yozma guvohnoma. Hujjatlashtirilgan akkreditiv - haq to’lanadigan molning taqsimot hujjatlari ko’rsatilgan paytda bank haq to’laydigan akkreditiv.
– operasiyalarning qonuniyligi, hujjatlarning haqiqiyligi va
to’g’ri rasmiylashtirilganligini hamda ularning hisobda to’g’ri aks ettirilishini Tekshirish bilan bog’liq bo’lgan ishlarni o’z ichiga oladi. Hujjatsiz qimmatli qog’ozlar – bu tasdiqlanayotgan huquqning mazmuni va ushbu huquq subyektning ko’rsatilishga nisbatan belgilangan talablarga muvofiq amalga oshiriladigan maxsus 77 Reyestrdagi yozuv bunday mulkiy huquqlarni tasdiqlash usuli hisoblanadi.
Chaka – mis, jez singari metallardan yasalgan mayda, tanga pul. Chiqim kassasi – operasion kuni mobaynida pullarni va boyliklarni berish uchun tashkil etiladigan kassa.
va chiqim kassa orderlaridan iborat. Chek – bankka berilgan farmoyishga ko’ra shaxsning joriy hisobvaraqda ko’rsatilgan summani berish to’g’risidagi maxsus hujjat.
topshirig’iga ko’ra jo’natilgan mollar va ko’rsatilgan xizmatlar uchun chek asosida to’lanishi lozim bo’lgan pul mablag’larini haq to’lovchidan oladi hamda bu mablag’larni o’z mijozining bankdagi hisobraqamiga o’tkazadi. Chek kliringi - Cheklar bilan hisob-kitob qilish bo’yicha markazlashtirilgan holda o’zaro hisobga olish tizimi.
bo’lib, unda uning ustav kapitali to’liqligicha chet el banki tomonidan to’lanadi va u o’z faoliyatini O’zbekiston Respublikasida amalga oshiradi. Chet el kapitali ishtirokidagi bank – chet ellik investorlarning ishtiroki bank ustav kapitali umumiy summasining kamida 30% ini tashkil etadigan bank. Bunday bankning ustav kapitalini shakllantirishda 78 rezidentlar va norezidentlar, jismoniy va yuridik shaxslar, shuningdek, norezident banklar ishtiroq etishi mumkin.
Chet el banki vakolatxonasi - Chet el bankinig u joylashgan yerda boshqa ochilgan alohida bo’linmasi bo’lib, u bank va boshqa tijorat faoliyati bilan shug’ullanish huquqisiz bank manfaatlarini ko’zlab ish olib boradigan bank bo’linmasidir.
Respublikasi hududida o’z vakolatxonasini ochishi va uning faoliyat olib borishi uchun ruxsatnoma olishi hamda vakolatxona boshlig’ini tayinlashi. Sh Shartlari qayta ko’rib chiqilgan ssudalar – o’zaro qayta ko’rib chiqilgan yoki qayta tuzilgan shartnomalarga asosan ssuda muddati, yangi foiz stavkasi yoki ta’minlanganlik holatiga qo’shimcha talablar va shu kabi boshqa shartlarning o’zgarishi bilan bog’liq bo’lgan ssudalardir. Shartnomaviy tadbirkorlik - mulk egasi bo’lmagan korxona rahbari (menejer) tomonidan shartnoma asosida amalga oshiriladigan faoliyat. Bu faoliyatda mas’uliyat menejer zimmasiga yuklatiladi. Shaxsiy hisobvaraq – bu xo’jalik yurituvchi subyektlar uchun ochiladigan hisobvaraqdir. Barcha hisobvaraqlar O’zbekiston Respublikasining Bank
Depozitariylari Milliy Axborot Bazasida (BDMAB) ro’yxatdan o’tkaziladi. Bu yerda har bir mijozga o’ziga xos raqam beriladi. Keyin bu koddan mazkur mijoz
79 uchun ochiladigan barcha shaxsiy hisobvaraqalarni raqamlashda foydalaniladi. Mijoz uchun hisobvaraq ochilayotganda bankning bosh
buxgalteri mijoz
tomonidan taqdim etilgan hujjatlarni ko’rib chiqib, mijoz to’g’risidagi ma’lumotlar faylini BDMABga yuboradi. 1997 yildan boshlab mijozlarga xalqaro standartlarga mos hisobvaraqlar ochiladi. Shaxsiy plastik kartochka – bu jismoniy shaxsga berilgan kartochkadir. Sho’ba banki – ustav kapitali to’laligicha norezident bank tomonidan to’lanadigan bank. Sho’b’a korxona – agar boshqa jamiyat yoki shirkat uning ustav fondida ustunlik qiluvchi ishtiroki tufayli yoki ular o’rtasida tuzilgan shartnomaga muvofiq, yoxud boshqacha tarzda mazkur jamiyat tomonidan qabul qilinadigan qarorlarni Belgilash imkoniyatiga ega bo’lsa, ushbu xo’jalik jamiyati sho’ba jamiyati deb tan olinadi.
bo’lgan belgilarga ega. Qo’shimcha xususiyati – qarzning yomon ta’minlanganligidir. Zarar ko’rishi ehtimoli juda ham katta hisoblanadi. Lekin kelgusida izga solinishi mumkin bo’lgan ba’zi bir omillarning mavjudligi qarzlar qaytarilishiga ishonchni bir qadar qo’llab turadi. 180 kundan ortiq muddatda harakatsiz bo’lgan aktivlar va to’lanmagan foizlar shubhali qarzga kiritiladi. Ularning 50 foizi undirilmay qoladi deb hisoblanadi.
80
hisoblash mashinalari yordamida bajarish uchun qo’llaniladigan kredit pullarning eng so’nggi turidir. Elektron to’lovlar tizimi – bu qog’ozsiz texnologiyaga asoslangan elektron to’lovlar, elektron pochta vositalari bilan ma’lumotlarni o’tkazishga asoslangan umumdavlat to’lov tizimidir. Elektron to’lov hujjati - bu Markaziy Bank tomonidan belgilangan shaklda
pul hisob-kitob hujjatlarining asl nusxasi asosida yaratilgan. Bu «elektron» belgili hujjat bo’lib, uning aniq nusxasi bo’lib hisoblanadi va asl nusxa kuchiga egadir.
banklari tomonidan qimmatli qog’ozlarni muomalaga chiqarish.
tanga pullarning, davlat qimmatli qog’ozlarini Markaziy bank yoki moliya organlari tomonidan muomalaga chiqarilishi. Emissiya tizimi - bu muomalaga bank biletlari, xazina biletlari, qog’oz va tanga pullar, qimmatbaho qog’ozlarni chiqarishdir.
havola etilayotgan qimmatli qog’ozlar haqida, qimmatli qog’ozlarni muomalaga chiqarish tamoyili va tartibi to’g’risida ma’lumotlar hamda xaridorning mazkur qimmatli qog’ozlarni sotib olish yoki bunday xariddan voz kechishga qaror qilishiga ta’sir etishi mumkin bo’lgan boshqa har xil axborotlarni aks ettiruvchi hujjatdir. 81
to’lov hisob-kitob hujjatlarini muomalaga chiqaruvchi shaxs.
Eksport–import banki - horijga mahsulot chiqarish va horijdan mahsulot keltirish jarayonini mablag’ bilan ta’minlash asosida faoliyat yurituvchi bank.
Yu Yuqori likvidli aktivlar – bu kassadagi pullar, Markaziy bankdagi vakillik hisobvarag’idagi qoldiq mablag’lar, Markaziy bankdagi rezerv hisobvarag’idagi qoldiq
mablag’lar, qimmatbaho qog’ozlarga aylantirilgan mablag’lar. Yuridik shaxsni tashkil etmasdan faoliyat ko’rsatuvchi tadbirkor, jismoniy shaxs – o’z tavakkalchiligi asosida yakka tartibda mehnat faoliyatini tashkil etgan, bankda hisob-kitob hisobvarag’iga ega bo’lgan va mustaqil faoliyat ko’satuvchi shaxs. Ya Yakuniy bank oborotlari – bu operasiyalarni tugallangan bankdagi oborotlari. Yaxshi kreditlar - bu asosiy qarz summasi va unga hisoblangan foizlar o’z vaqtida yoki muddatidan ilgari qaytarilgan ssudalar.
maqomini olmasdan xususiy
tadbirkorlik bilan
shug’ullanayotgan jismoniy shaxs. 82
1. O’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi. Toshkent "O’zbekiston" 1992 y. 2. I.Karimov "O’zbekiston: iqtisodiy islohotlarini chuqurlashtirish yo’lida". Toshkent "O’zbekiston" 1995 y. 3. I.Karimov «Islohotlar strategiyasi-mamlakatimiz iqtisodiy salohiyatini yuksaltirishdir». Toshkent "Zarafshon" 2003 y. 20 fevral. 4. O’zbekiston Respublikasining «Markaziy bank to’g’risida"gi. Qonuni. Toshkent 1995 y. 5. O’zbekiston Respublikasining "Banklar va bank faoliyati to’g’risida"gi Qonuni. Toshkent 1996 y. 6. O’zbekiston Respublikasining "Valyutani tartibga solish to’g’risida"gi Qonuni. Toshkent 1993 y. 7. O’zbekiston bank tizimini isloh qilish va erkinlashtirish bo’yicha qonunchilik hujjatlari to’plami. Toshkent "O’zbekiston, 2000 y. 8. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining «Bank tizimini rivojlantirish va pul muomalasini barqarorlashtirish chora-tadbirlari to’g’risida»gi 146-sonli qarori. 9. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining "Bank tizimini isloh qilish chora-tadbirlari to’g’risida"gi qarori. Toshkent 1999 y. 15 yanvar. 10. O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining «Banklarni tugatish tartibi to’g’risida»gi 240-sonli Nizomi. Toshkent 1996 y. 20 iyo’l. 11. O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining «O’zbekiston Respublikasi bank muassasalarida emissiya- kassa ishi, pul tushumini inkassasiya qilish va boyliklarni tashishishga doir» 23-sonli yuriqnomasi. Toshkent 1995 y 5 iyun. 12. O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining «O’zbekiston Respublikasida naqd pulsiz hisob-kitoblar to’g’risida»gi 60- sonli Nizomi. Toshkent 1998 y. 27 iyun. 13. O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki
tomonidan tayyorlangan «O’zbekiston Respublikasi tijorat banklari 83 faoliyatini nazorat qilishga doir qonunchilik hujjatlari to’plami». Toshkent «O’zbekiston» 2003y. 14. «O’zbekiston Respublikasi banklarida buxgalteriya hisobi va hisoboti to’g’risida»gi 61-sonli yo’riqnoma. Toshkent 1997 y. 5 Sentyabr. 15. «O’zbekiston Respublikasi banklarida ochiladigan bank hisobvaraqalari» haqidagi 1-sonli yo’riqnoma. Toshkent 1998 y. 28 avgust. 16. «O’zbekiston Respublikasi hududida tijorat banklari tomonidan faktoring operasiyalarini bajarish tartibi to’g’risida»gi 326-sonli Nizom, Toshkent 1997 y. 15 mart. 17. «O’zbekiston Respublikasi banklari o’rtasida elektron to’lov tizimi bo’yicha hisob-kitoblarni yuritish» haqidagi 399-sonli Nizom. Toshkent 1998 y. 6 iyul. 18. "O’zbekiston Respublikasi Bank Depozitariylari milliy axborot bazasi» haqidagi 263-sonli Nizom. Toshkent 1996. 19. O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining «Tijorat banklari tomonidan ish haqi uchun mablag’lar berish tartibi to’g’risida» gi Nizomi. Toshkent 2000 y. 20. O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining «Tijorat banklarining qimmatli qog’ozlar bo’yicha buxgalteriya hisobini yuritish tartibi to’g’risida» gi Nizomi. Toshkent 1996 y. 20 sentyabr. 21. «O’zbekiston Respublikasining davlat byudjeti». Vahobov A., Sirojiddinova Z. Toshkent 2002 y. 22. «O’zbekiston Respublikasi bank tizimi». Mullajonov F. Toshkent "O’zbekiston", 2001 y. 23. «Banklarda operasion texnika va buxgalteriya hisobi». Navro’zova K. Toshkent 2000 y. 24. «Buxgalteriya hisobi». Umarova M., Eshboyev U. Toshkent «Mehnat», 1999 y. 25. «Iqtisodiyot, moliya, bank, tijorat» inglizcha-o’zbekcha lug’at. Musayev K.M., Erdonayev A.X., Qudratov M.Sh. Toshkent «O’qituvchi», 1998 y. 26. «Iqtisodiyot asoslari». O’lmasov A. Toshkent "Mehnat", 1997 y.
84 27. «Iqtisodiyot nazariyasi». Sharifxo’jayev M., O’lmasov A. Toshkent "Mehnat", 1995 y. 28. «O’zbekistonda qimmatli qog’ozlar bozorini tashkil etishda banklarning roli». Mullajonov F., Salomov I. Toshkent «O’zbekiston», 1996 y. 29. «Kichik va o’rta bizNes inVestisiyalarini kreditlash». Uzoqov T., Nosirov I., Toshkent, 2001 y. 30. «Kichik biznes va tadbirkorlik». Egamberdiyev E. Toshkent, 2000 y. 31. «Qimmatli qog’ozlar». Abdullayev Yo., Shoxa’zamiy Sh. Toshkent "Mehnat", 1997 y. 32. «Qimmatli qog’ozlar». Butikov I. Toshkent, 2001 y. 33. «Pul tizimi». Abdullayev Yo., Qoraliyev D. Toshkent "Mehnat", 1996 y. 34. «Pul, kredit va banklar». Abdullayeva Sh. Toshkent "Moliya", 2000 y 35. «Pul: 100 savol va javob». Abdullayev Yo. Toshkent «Mehnat», 1996 y. 36. «Marketing». Soliyev A.,
Usmonov A.
Toshkent «O’qituvchi», 1997y. 37. «Jamg’arma ishi». Omonov H., Saidov D. Toshkent, 2000 y. 38. «Bankovskiye operasii». pod. Red. O.I.Lavrushina. Moskva. "Infra-M", 1 chast, 1995 g. 2 chast, 1996 g. 39. «Bankovskoye Delo». O.I.Lavrushin, I.Yu.Polishuk. Moskva, 1997 g. 40. «Buxgalterskiy uchyot v
L.A.Tarakanova, S.A.Gorina. Prakticheskoye posobiye. Moskva, 1996 g. 41. “Mejbankovskiye raschyoti”. Berezina M.P., Krupnov Yu.S. Moskva, 1993 g. 42. «Osnovi vneshne-ekonomicheskix znaniy». Slovar-
spravochnik. S.I.Dolgov., V.V. Vasilyev. Moskva, 1990 g. 43. «Slovar-spravochnik» T.B.Axmedjanov, A.A.Fattaxov. Tashkent «Universitet», 1997 g. 44. «Slovar-spravochnik bankovskix terminov» V.F.Bliznes, G.I.Kravsova. Minsk «Belarus», 1989 g.
85 45. «Finansovo-kreditniy slovar». pod. Red. N.V.Garetovskogo. I tom 1984 g., II tom 1986 g., III tom 1988 g. Moskva «FiA» 46. «Yazik biznesa». Termini. pod. red. V.A. Chjena. Tashkent «Shark», 1995 g
Download 0,68 Mb. Do'stlaringiz bilan baham:
|
Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha
yuklab olish