O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

Topshiriq
Bir kishi o’z tanishiga 5000 AQSH dollari miqdorida qarz berdi. Ikki oyda
qaytaraman deb olgan tanishi pulni ikki yilda ham qaytara olmadi. Bir kuni
yo’lda qarzdorning mashinasida kalit unutilib qoldirilganini ko’rib pul bergan
kishi uni so’ramasdan, qiyinchiliksiz haydab ketdi. To’g’ri mashina bozoriga
olib borib, 6500 AQSH dollariga pulladi. Pulini ajratib olib, 1500 dollarni
tanishiga olib keldi. Tanishi bu paytda IIBga mashinasi o’g’irlanganligi xabarini
bergan edi.
–
Vaziyatga huquqiy baho bering?

---

53 
javobgarlik belgilangan. Shuningdek, 18 yoshga to’lganlar uchun voyaga 
yetmagan yoki mehnatga layoqatsiz shaxslarni moddiy ta’minlashdan bo’yin 
tovlash, ota-onani moddiy ta’minlashdan bo’yin tovlash, ekologiya sohasidagi, odil 
sudlovga qarshi, harbiy sohadagi jinoyatlar va boshqalar uchun javobgarlik kelib 
chiqadi. Qolgan barcha jinoyatlar uchun 16 yosh javobgarlik yoshi hisoblanadi.
 
6-rasm. Jinoiy javobgarlikka tortish yoshi 
Jinoyat huquqida jinoyatning maxsus sub’ekti tushunchasi ham mavjud. 
Maxsus sub’ekt mansabdorlik jinoyati sodir etilishi, o’ta xavfli retsidivist 
tomonidan jinoyat sodir etilishi hamda harbiy xizmatni o’tash tartibiga qarshi 
qaratilgan jinoyatlarda katta ahamiyatga ega bo’ladi. Maxsus sub’ekt tushunchasi 
jazo tayinlashda ahamiyatga ega bo’ladi.
Jinoyatning sub’ektiv tomoni tushunchasi va belgilari
Jinoyatning sub’ektiv tomoni jinoyatning ruhiy tomonini ochib beradi. 
Unda ayb, motiv, maqsad kabi tushunchalari ochib beriladi. Jinoyatning sub’ektiv 
tomoni ijtimoiy xavfli qilmishni jinoyat yoki jinoyat emasligini hamda u jinoyat 
sifatida e’tirof etilsa, harakat yoki harakatsizlikda aybning mavjud yoki mavjud 
emasligini aniqlab beradi. Jinoyatning sub’ektiv tomoniga “shaxsning qasddan 
yoki ehtiyotsizlikdan sodir etgan ijtimoiy xavfli qilmishi va oqibatiga nisbatan 
ruhiy munosabati”, degan ta’rif beriladi.
13 yosh
• 97-modda II
qismi
14 yosh
• 97-modda I
qismi
• 98, 104-106, 
118, 119, 137, 
164-166,169, 
• 173-modda II va 
III qismlari
• 220, 222, 247, 
252, 263, 271, 
277-modda II va 
III qismlari
16 yosh
• qolgan barcha 
jinoyatlar uchun
18 yosh
• 122, 123, 125
1
, 
127, 127
1
, 144, 
146, 193-195, 
205-210, 225, 
226, 230-232, 
234, 235, 279-
302-moddalar

---

54 
Jinoyat tarkibining sub’ektiv tomoni uchun asosiy belgi ayb hisoblanadi. 
Ayb tushunchasining o’zi shaxsning sodir etilgan jinoyatga nisbatan ruhiy 
munosabati qay tariqa vujudga kelganligini har doim ham to’la ochib bera 
olmaydi. Buning uchun fakul’tativ belgilar – jinoyatning motivi va maqsadini 
tadqiq etish lozimdir.