O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

38-rasm. Pora olish jinoyatining xususiyatlari. 
Jinoyat kodeksining 211 va 212-moddalarida pora berish va pora olish-
berishda vositachilik qilish jinoyatlar asosi o’rnatilgan. Jinoyatlar pora olish 
jinoyatiga bog’liq ravishda amalga oshiriladi hamda mansabdor shaxsning bundan 
manfaatdorligi vujudga keladi. Pora berish va pora olish-berishda vositachilik 
qilish jinoyatlarining sub’ekti mansabdor shaxs bo’lishi majburiy shart emas, ular 
16 yoshga to’lgan aqli raso shaxs ekanligining o’zi yetarlidir.
Har ikki jinoyat uchun ham umumiy holat shundan iboratki, agar jinoyatning 
bajaruvchisi jinoyat sodir etilgandan boshlab 30 sutka mobaynida o’z ixtiyori bilan 
aybini bo’yniga olib arz qilsa, pushaymonligini ko’rsatsa va jinoyat ochilishiga 
yordam bersa, u javobgarlikdan ozod qilinadi.
Mansabdorlikka aloqador jinoyatlarning hammasi ham to’g’ridan-to’g’ri 
jinoyatga olib kelmasligi mumkin. JKning 213-214-moddalarining birinchi 
qismlarida belgilangan jinoiy qilmish uchun aybdor avval ma’muriy jazoga 
tortilishi lozim. Bunday holatning ma’muriy jazodan keyin sodir etilishi qilmishni 
jinoyat deb topish uchun asos bo’ladi. 
mansabdor shaxsning o’zi bajarishi lozim va mumkin bo’lgan harakatni
pora berayotgan shaxs manfaatini ko’zlab bajarishi yoki bajarmasligi evaziga
o’zi yoki vositachi orqali qonunga xilof ekanligini bila turib 
moddiy qimmatliklar olishi yoki manfaatdor bo’lishi

---

266 
213-modda davlat organi, davlat ishtirokidagi tashkilot yoki fuqarolar o’zini 
o’zi boshqarish organining xizmatchisini pora evaziga og’dirib olish holatini 
ifodalaydi. Ushbu jinoyatning 210-moddadan farqi shundaki, pora bunday 
organning mas’ul mansabdor shaxsiga emas, balki xizmatchi xodimiga beriladi. 
Mansabdor shaxs tuzilmalarga ta’sir o’tkazish, buyruq berish, huquqiy 
munosabatlarga o’zgartirish kiritish vakolatlariga ega bo’ladi. Oddiy xizmatchi 
xodim uchun bunday vakolat erkinligi berilmaydi. Xizmatchining pora evaziga 
qandaydir harakatlar yoki harakatsizliklarni amalga oshirishi davlat va jamiyat 
manfaatlariga zarar keltirishi mumkin bo’lgan vakolatga ega bo’lsa, u xizmatchi 
emas, balki mansabdor shaxs bo’ladi. Bunda jinoyat 210-modda bilan 
kvalifikatsiyalanishi kerak.
Basharti xizmatchiga tovlamachilik qilingan bo’lsa, 30 sutka ichida chin 
ko’ngildan pushaymon bo’lib, o’z ixtiyori bilan arz qilishi va jinoyat ochilishiga 
yordam berishi xizmatchini javobgarlikdan ozod qiladi.
214-moddada xizmatchi qonunga xilof ravishda moddiy qimmatliklar olishi 
yoki mulkiy manfaatdor bo’lishining ta’qiqlanishi bayon etiladi. Bunda 
xizmatchining o’zi bajarishi mumkin va lozim bo’lgan vazifani taklif etilayotgan 
porani olish evaziga bajarishi jinoyatning zaruriy sharti bo’ladi. Buning uchun ham 
moddaning birinchi qismida ma’muriy jazo birlamchi shart sifatida belgilangan.
Agar xizmatchining poradan manfaatdorligi ancha, ko’p yoki juda ko’p 
miqdorni tashkil etsa, takroran, tamagirlik, bir guruh shaxslar tomonidan, 
Topshiriq
14 yoshli qizchani nomusiga tegib, keyin uni bo’g’ib o’ldirgan o’ta xavfli
retsidivistni qo’lga olish operatsiyasi boshlandi. Tezkor-qidiruv organi xodimlari
uni topganida retsidivist besh kishini garovga oldi. Ulardan birini qattiq
jarohatladi va ikkinchisini o’ldirdi. Uni nishonga olgan mergan o’ng qo’l
bilagiga qarata o’q uzdi. O’q retsidivistning bilagini teshib o’tdi va ortidagi
temir ustunga tegib yo’nalishni o’zgartirdi hamda garovdagilarning biriga tegib
uni o’ldirdi. Marhumning qarindoshlari merganni jazolashni talab qilishdi.