O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

Soxta chayonlar (
Pseudoscorpiones
) turkumi.
Tuzilishi chayonlarga o‘xshash, lekin 
juda mayda (1-12 mm) bo‘ladi. Qorni 11 bo‘g‘imdan iborat, pedipalpasi qisqichga o‘xshaydi. 
Xelitserasining harakatchan bo‘g‘imi uchiga to‘r bezlari yo‘li ochiladi. Ular bu bezlar 
suyuqligidan in qurish uchun foydalaniladi. Ikki juft traxeyalari yordamida nafas oladi. 
Soxta chayonlar urg‘ochisi spermatoforlar yordamida urug‘lanadi.Buning uchun erkak 
va urg‘ochi chayonlar bir-biriga qarama-qarshi turib oladi. Erkagi jinsiy teshigidan sperma 
bilan to‘lgan shilimshiq suyuqlik chiqaradi. Suyuqlik qotib, spermatoforni hosil qiladi. 
Urg‘ochisi spermatoforni pedipalpasi bilan olib, jinsiy teshigiga kiritadi. Urug‘langan tuxumlar 
urg‘ochisi qorin tomonidagi maxsus chiqarish kamerasida rivojlanadi. Lichinkasi tuxumdondan 

---

ajralib chiqadigan sariqlik bilan oziqdanadi. Kameradan chiqqan lichinkalar dastlab uning 
sirtiga yopishib oladi. Lichinkalar faqat tullashdan keyin mustaqil yashay boshlaydi. 
Soxta chayonlarning 1300 ga yaqin turi ma‘lum. Odatda tuproqda, toshlar ostida, ba‘zan 
xonadonlarda eski kitoblar orasida uchraydi. Mayda hasharotlar bilan oziqlanadi. Xonadonlarda 
kitob soxta chayoni 
Chelifer cancroides
yashaydi.