O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

O‟rgimchaksimonlarning xilma-xilligi 
Chayonlar (
Scorpiones
) turkumi.
Chayonlarning tanasi yaxlit boshko‘krak va ko‘p 
bo‘g‘imli qorindan iborat. Pedipalpasi qisqichga aylangan. Qorin bo‘limi 12 bo‘g‘imli bo‘lib, 7 
bo‘g‘imli keng oldingi va 5 bo‘g‘imli ingichka keyingi qoringa bo‘linadi. Keyingi qorin 
bo‘limi bo‘g‘imlari harakatchan, uning uchki qismida bir juft zahar bezlari va nayzasi 
joylashgan. Chayon nayzasidan o‘ljani o‘ldirish va dushmandan himoya qilish uchun 
foydalanadi. Chayon o‘ljani pedipalpasi bilan tutib olgach, qornini yelkasi ustidan oshirib, 
nayzasini uning tanasiga sanchadi. Qorin bo‘ limi ostki qismi bo‘g‘imlari ikki yonida bir jufdan 
joylahgan nafas olish teshiklari va birinchi qorin bo‘g‘imidagi bir juft taroqsimon o‘simtasi 
qorin oyoqlari qoldiqlari hisoblanadi.
Chayonlar odam uchun uncha xavfli emas, lekin tropik o‘lkalarda tarqalgan chayonlar 
zahari odamlar, ayniqsa bolalarga kuchli ta‘sir ko‘rsatadi. Chayonlar issiqsevar, janubiy 
mintaqalarda keng tarqalgan yirtqich hayvonlar. Ular kunduzi toshlar ostiga yoki boshqa pana 
joylarga yashirinib olib, tunda ovga chiqadi. 
Chayonlar - eng qadimgi o‘rgimchaksimonlar. Ularning 600 ga yaqin turi m′lum. 
Ko‘pchilik turlari mayda. O‘rta Osiyo hududida keng tarqalgan 
chipor chayon - Buthus eupeus
uzunligi 6,5 sm ga yetadi.