O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti kasb ta’limi metodikasi kafedrasi

 
 
2. Tikuv mashinalarining paydo bo’lish tarixi, xamda ularni ishlab chiqaruvchi zavod 
va firmalar to’g’risida umumiy tushincha. 
 
Birinchi tikuv mashinasini XY asrning oxiriga 
Leonardo da Vinchi kashf etgan. Karl Veyzental esa 
ignani, tikuv mashinasini kashf etganligi haqida 
ma‘lumotlar mavjud. Keyinchalik ingliz Tomas Sent 
charm buyumlari tikadigan mashina yaaratdi. 1834 yilda 
kelib amerikalik Volter Xant Benjamin egri ignali
mashina yaratdi.
1850-51 yillarda amerikaliklar Alen Vilson va 
Isak 
Zingerlar 
tomonidan 
bu 
mashinalar 
takomillashtirildi. Amerikadan tikuv mashinalari Osiyo 
qit‘asiga yuborila boshlandi. 1877 yilda ular 
Yaponiyada paydo bo‘lganligi haќida ma‘lumotlar 
mavjud.
1900 yilda Moskva yaqinidagi Podolsk shahrida 
―Zinger‖ firmasi zavod quradi. Jahonda 100 ga yaqin 
bunday firmalar maishiy va sanoat tikuv mashinalarini 
ishlab chiqaradi. Germaniyaning ―SHtrobel‖, ―Praff‖, 
―Aller‖, «Diurkopp», Yaponiyaning «Yamako», «Juki» 
firmalari shular jumlasidandir. XIX asrning boshlarida
O‘zbekistonda tikuvchilik mayda hunarmandchilikdan 
iborat bo‘lib, qo‘llaniladigan jihozlar tikuv mashinasi, 
tikuv ignasi, qo‘l qaychisi, chog‘li dazmoldan iborat 
edi. XIX asrning ikkinchi yarmiga kelib, tikuv mashinasining yurtimizda paydo bo‘lishi 
olamshumul voqea bo‘lib, ―Zinger‖ mashinasi, so‘ng ―Podolsk‖ mashinalari O‘zbekistonga 
keltirildi.
Uy-ro‘zg‘or tikuv qo‘l yuritmali, oyoq yuritmali va elektr yuritmali tikuv mashinalari 
kiradi.
Qadimda odamlar mehnat quroli sifatida ov qilish va dushmanlar bilan jang qilish uchun 
tosh, cho‘p ishlatishar edi. Keyinchalik esa pichoq, nayza, kamon paydo bo‘ldi. Odamlar 
gazlama to‘qishni, hayvonlar terisiga ishlov berishni, paxta va zig‘irga ishlov berishni 
o‘rganishdi. Kiyimga, bosh va oyoq kiyimlariga talab paydo bo‘ldi. Odamlar mix, igna, g‘altak, 
lom, aravacha va belkuraklarni yaratdilar. Asta-sekin oddiy mexanizmlar paydo bo‘ldi. 
Birinchi kiyim tikish mashinasining loyihasini XV asr oxirida Leonardo da Vinchi taklif 
qildi. 
XVI asr oxirida 100 yildan keyin ingliz Uilьyam Li xotinining qo‘lidagi to‘qish simining 
harakatiga sinchiklab qarab, bir ipli zanjirsimon baxyaqatorga o‘xshatib to‘qish mashinasini 
yaratdi. Birinchi bo‘lib nemis Karl Veyzentalь teshigi bor ignali tikuv mashinasini ixtiro qildi. 
Keyinchalik ingliz Tomas Sent charm buyumlari, etik tikadigan mashinani yaratdi. 
XIX asr boshida ingliz Piri tikuvchilar uchun zanjirsimon baxya hosil qiladigan mashinani 
yaratdi. Faqatgina 1834 -yillarga kelib, amerikalik Uolter Xant uchi teshikli igna va mokini ixtiro 
qildi. 1843 -yilda uning vatandoshi Uolter Xant Bendjamin egri ignali mashinani yaratdi. 

---

45 
1850—1851 -yillarda amerikaliklar Alena Vilьson va Isaak Zinger tomonlaridan tikuv 
mashinalari takomillashtirildi. SHu davrda Grober va Bekr Empli zanjirsimon baxyali mashinani 
yaratdilar. Yevropada tikuv mashinalari ishlab chiqaradigan korxonalar paydo bo‘ldi. 
Amerikadan (AQSH) tikuv mashinalari Osiyo qit‘asiga yuborila boshlandi. 1877 -yilda ular 
Yaponiyada paydo bo‘ldi. 
Zinger ko‘plab mashinalar ishlab chiqara boshladi. "Zinger" firmasi o‘z filiallarini turli 
davlatlarda, shu jumladan Rossiyada ochdi. 
1900 -yilda Moskva yaqinidagi Podolьsk shahrida "Zinger" firmasi zavod qurdi va bir -yilda 
chiqaradigan mashinalari soni 600 mingni tashkil etdi. 
Jahonda 100 ga yaqin firmalar maishiy va sanoat tikuv mashinalarini ishlab chiqaradilar. 
Bular Germaniyaning "SHtrobelь", "Pfaff", "Adler", "Dyurkopp", "Tekstima", Italiyaning 
"Rimolьdi", "Nekki", Amerikaning "AMF Klarbro", Yaponiyaning "Yamato", "Juki", "Seyko", 
"Pegasus", "kansai Spetsialь", CHexoslovakilning "Minerva", SHvetsiyaning "Xuskvarna", 
SHvetsariyaning "Bernina", Vengriyaning "Pannoniya" firmalaridir.