Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi oʻzbekiston milliy universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq (mintaqaviy) markazi

Marganes va uning biologik roli.
Mn²⁺ ioni O- va N-donorli bioligandlar bilan komplekslar hosil qiladi. Marganets koʻpchilik fermentlarning faol markazlari tarkibiga kiradi (6-jadval). Arginaza va xolin esteraza fermentlari tarkibida marganets qonning quyilishida ishtirok etadi; peroksidaza va aminofenoloksidaza tarkibida molekulyar kislorodning oʻzlashtirilishini boshqaradi; piruvatkarboksilaza va fosfoglyukodismutaza tarkibida uglevodlar almashinuviga ta’sir koʻrsatadi. Marganets B guruhi vitaminlari hamda gemoglobin sintezida ishtirok etadi. Organizmda marganets jigar, buyraklar va oshqozonosti bezida toʻplanadi. Togʻay toʻqimasidagi mukopolisaxarid sintezida marganetsning spetsifik ahamiyati isbot qilingan. Fermentning muayyan klasterida koordinatsion sonlari 4, 5 va 6 boʻlgan 4 ta Mn atomi joylashgan boʻlib, asparagin va glutamin kislotalarning qoldiqlari va suv molekulalari bilan bogʻlanadi. Faqat bitta koordinatsion oʻrinni gistidinning donorli azot atomi egallaydi. Klaster tarkibiga shuningdek Ca²⁺ ioni ham kiradi.
Marganes miya va nerv sistemalarining normal ishlashi uchun muhim hisoblanadi. U oshqozon osti bezining ishlashi uchun, energiya ishlab chiqarish, xolesterin va nukleotidlar sintezi uchun zarur. Mn yog‘ almashinuviga ta’sir qiladi, jigardagi ortiqcha yog‘dan xolos boʻlishga yordam beradi, qondagi qand miqdorini normallashtirib, diabetda uni uni kamaytiradi.
Qondagi glyukoza darajasini boshqaradi va insulinning normal sintezi uchun zarur hisoblanadi; glyukozadan askorbin kislota hosil boʻlishini stimullaydi.
Marganes qalqonsimon bezning bosh gormoni – tiroksin hosil boʻlishida muhim komponent hisoblanadi. U har bir tirik hujayra boʻlinishi uchun zarur.
Rux (Zn) va mis (Cu) bilan birgalikda antioksidant sifatida xizmat qiladi.
Mn organizmga virusga qarshi agent- interferon yaratish uchun zarur hisoblanadi.

8-rasm. Mn ga boy oziq-ovqat mahsulotlari
Odam organimida uning miqdori 0,001%.. Odam organimining Mn ga boʻlgan sutkalik talabi 6 mg atrofida.
Uning oziq-ovqat mahsulotlarda yetishmasligi patologik semirish, suyak rivojlanishida buzilish, endemik bolliklarini keltirib chiqaradi. Ortiqcha miqdori Fe almashinuviga xalaqit beradi, turli asab kasalliklarini keltirib chiqaradi.