|
2.2. Ko'paytiruvchi va tejamkorlik paradoksi.
Mahsulotning muvozanat darajasi umumiy xarajatlarning har qanday tarkibiy qismlarining qiymatining o'zgarishiga mos ravishda o'zgarishi mumkin. Ularning har qandayining o'sishi rejalashtirilgan xarajatlar egri chizig'ini yuqoriga siljitadi va mahsulotning muvozanat darajasining oshishiga yordam beradi. Kamayish bandlik va muvozanat mahsulotining pasayishi bilan birga keladi. Shu bilan birga, muvozanat xarajatlarining har qanday tarkibiy qismining o'sishi (pasayishi) multiplikator ta'siri tufayli umumiy daromadning biroz kattaroq o'sishini (pasayishini) keltirib chiqaradi.
Birinchi marta multiplikator modeli 1931 yilda R.F.Kan tomonidan taklif qilingan, u J.M.Keyns tomonidan batafsil ishlab chiqilgan. J.M. Keyns modelida xarajatlarning avtonom multiplikatori bu muvozanat GNP o'zgarishi bilan avtonom xarajatlarning har qanday tarkibiy qismining o'zgarishiga nisbati:
qaerda m - avtonom xarajatlar multiplikatori,
?Y - muvozanat GNP ning o'zgarishi;
?VA - yalpi ichki mahsulot dinamikasidan mustaqil ravishda avtonom xarajatlarning o'zgarishi.
Multiplikator avtonom xarajatlarning ko'payishidan (pasayishidan) jami daromadning umumiy o'sishining (pasayishining) necha baravar ko'pligini ko'rsatadi. Keyns multiplikator ta'sirini daromadlar va xarajatlarning zanjirli reaktsiyasi sifatida izohladi. Ya'ni, avtonom xarajatlarning har qanday tarkibiy qismidagi yagona o'zgarish GSMHda bir necha bor o'zgarishlarni keltirib chiqaradi. Xo'sh, 100 million evroni tashkil etgan sarmoyada o'sish bo'ldi. Qo'shimcha investitsiyalar investitsiya tovarlarini sotib olishga yo'naltiriladi va ushbu tovarlar sotib olinadigan bozor agentlarining daromadiga aylanadi. Daromad oluvchilar iste'mol qilishning cheklangan moyilligiga mos ravishda o'zlarining iste'mollarini ko'paytiradi. Keling, shunday qilaylik MPC \u003d 0,8. Bunday holda, daromad o'sishining 80% (yoki 80 mln. Evro) iste'mol tovarlari va xizmatlariga sarflanadi, ya'ni iste'mol tovarlari ishlab chiqaradigan tarmoqlarda daromadlar ko'payadi. Ushbu daromadni oluvchilar, o'z navbatida, 64 million evro (80? 0,8) va boshqalarni sarflashadi. Ko'proq narsalarga o'tish umumiy tushunchalar, agar avtonom iste'mol ma'lum miqdorda oshsa, deyishimiz mumkin ? CA, keyin bu umumiy xarajatlar va daromadlarni oshiradi Y bir xil miqdorda. Bu, o'z navbatida, iste'molning ikkilamchi o'sishiga olib keladi (daromadning oshishi hisobiga), lekin allaqachon miqdori bo'yicha MPC ? ? CA. Bundan tashqari, umumiy xarajatlar va daromadlar miqdori yana oshadi MPC2 ? ? CA va boshqalar "daromadlar - xarajatlar" sxemasiga muvofiq. Zanjir paydo bo'ladi:
? CA^ Mil^ Y^ C^ Mil^ Y^ C^ Mil^ Y^ va hokazo.
Ushbu oddiy diagrammada umumiy daromad ko'rsatilgan Y dastlabki impulsga qayta-qayta ta'sir qiladi ? CA^ , bu avtonom xarajatlar multiplikatori qiymatida aks etadi.
Yuqoridagi fikrlarni hisobga olgan holda ortib borayotgan daromad miqdori quyidagicha bo'ladi:
Y = Y + Y ? MPC + Y ? MPC2 + Y ? MPC3 + … (1.2.2.)
Bizda kamayib boruvchi geometrik progressiya mavjud, ularning yig'indisi quyidagicha aniqlanadi:
Shunday qilib, multiplikator formulasi quyidagicha bo'ladi:
Multiplikator effekti qiymatlarning nisbatan kichik o'zgarishini anglatadi C yoki Men bandlik va ishlab chiqarish darajasida sezilarli o'zgarishlarga olib kelishi mumkin. Multiplikator shu bilan omil hisoblanadi iqtisodiy beqarorlikavtonom sarflarning o'zgarishi natijasida kelib chiqadigan ishbilarmonlik faoliyatining o'zgarishini kuchaytirmoqda. Boshqa tomondan, multiplikatorning amaliy ahamiyati shundaki, u avtonom xarajatlarda (masalan, investitsiya yoki davlat buyurtmasi) kerakli o'sishni milliy daromadning ma'lum bir o'sishini olish uchun belgilashga imkon beradi.
JM Keyns, jamg'armalar o'sishi sharti bilan multiplikator effekti iqtisodiyotga beqarorlashtiruvchi ta'sir ko'rsatishi mumkin degan xulosaga keldi. J.M.Keyns tomonidan ishlab chiqarilgan asosiy psixologik qonunga ko'ra, daromadning ortishi bilan jamg'armalarning daromaddagi ulushi ortib boradi. Natijada "tejamkorlik paradoksini" kuzatish mumkin. Uning mohiyati shundaki, odamlarning tejashga bo'lgan intilishi, tadbirkorlarning sarmoya kiritish istagidan ustun bo'lishi mumkin. Natijada, daromadlarning o'sishi pasayadi, chunki jamg'armalarning ko'payishi iste'molchilar xarajatlarining kamayishini anglatadi, bu esa multiplikator ta'siri tufayli jamg'armalarning dastlabki o'sishiga nisbatan ko'payadi.
Keling, ushbu effektni grafik tasvirlab beraylik.
Shakl: 1.2 - tejamkorlik paradoksi
Aytaylik, iqtisod shu nuqtada VA (1.2-rasmga qarang). Uy xo'jaliklari har qanday sababga ko'ra ko'proq pul tejashga intilishadi, jamg'arma jadvali ko'chib o'tadi S oldin S"Shu bilan birga, investitsiyalar bir xil darajada qolmoqda Men... Natijada iste'molchilar sarflari nisbatan kamayadi, bu esa multiplikator effekti va umumiy daromadning pasayishiga olib keladi Y0 oldin Y1 ... Jami daromad kamayganligi sababli, jamg'arma ham kamayadi va shu nuqtada bo'ladi B xuddi shu nuqtada bo'lgani kabi A, ammo umumiy daromad (YaIM) ning ancha past hajmida.
Dan tejash o'sishi bilan bir vaqtda bo'lsa S oldin S"rejalashtirilgan investitsiyalar ham oshadi Men oldin Men", keyin ishlab chiqarishning muvozanat darajasi o'zgarishsiz qoladi va ishlab chiqarishning pasayishi bo'lmaydi. Aksincha, bu holda, ishlab chiqarish tarkibida investitsiya tovarlari ustunlik qiladi. yaxshi sharoitlar uchun iqtisodiy o'sish, ammo ma'lum darajada aholining hozirgi iste'mol darajasini cheklashi mumkin.
Shunday qilib, "tejamkorlik paradoksi" shundan iboratki, jamg'armalarning ko'payishi shaxsiy iste'mol va YaIMning pasayishiga olib kelishi mumkin. Shu bilan birga, tejamkorlik paradoksasi oddiy chiziqli model doirasida, davlatning ishtirokisiz, ishlashini hisobga olmasdan aniqlanganligini bilish kerak. bank tizimishuningdek yopiq iqtisodiyotga nisbatan. Ushbu shartlarning bir vaqtning o'zida bajarilishini bugungi kunda ko'rib chiqish qiyin.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
