O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti ishlab chiqarishda boshqaruv fakulteti

ΔU=Retsession uzilish mikdori x Avtonom xarajatlar mul’tiplikatori mikdori

YAIMni to’liqbandlikning noinflyatsion darajasigacha pasaytirish uchun jami talab (jami xarajatlar) kamayishi zarur bo`lgan mikdor inflyatsion uzilish deyiladi.

Agarda, ishlab chiqarish xaqiqiy xajmi (Uo) potentsial (U*) xajmidan ko`p bo`lsa, jami xarajatlar ortiqcha xisoblanadi. Jami talabning ortiqchaligi iqtisodiyotda inflyatsiya jarayoniga olib keladi. Boshqacha aytganda jami talab xajmining jami taklif xajmidan qisqa muddatda katta bo`lishi oqibatida xaqiqiy va potentsial YAIM xajmlari o`rtasida inflyatsion uzilish ro`y beradi (16-chizma).. Bu uzilishni bartaraf kilish uchun jami xarajatlarni kamaytirish, boshqacha qilib aytganda jami talabni cheklash zarur.
Grafikda bu jarayon muvozanatni A nuktadan V nuktagacha surishni anglatadi. Bu erda jami muvozanatili yalpi daromad xajmidagi (ΔU) qisqarish quyidagicha bo`ladi:
ΔU= -Inflyatsion uzilish mikdori x Avtonom xarajatlar mul’tiplikatori mikdori.

Keynsning makroiqtisodiy muvozanat modeli yalpi talab- yalpi taklif modelini qisqa muddatli makroiqtisodiy siyosat maksadlarida aniklashtirgan bo`lib, uning xususiy xoli xisoblanadi. YAlpi talab va yalpi taklif modelidan farkli o`larok bu modelda baxolar darajasi va ish xaki o`zgarmas mikdorlar xisoblanadi. Ayni shu sababga ko`ra tovar moddiy zaxiralarining o`sishi qisqa muddatda makroiqtisodiy muvozanatga erishishni belgilovchi omil bo`ladi.

SHunday qilib, mul’tiplikator iqtisodiy bekarorlik omili xisoblanadi. SHuning uchun xam davlatning byudjet-solik siyosatidagi asosiy vazifalardan biri bo`lib, o`rnatilgan barkarorlashtirgichlar tizimini yaratish xisoblanadi.

Talab va taklif balansi, qoida tariqasida, resurslarning to'liq bandligiga mos kelmaydi va ishlab chiqarishning muvozanat hajmi har doim potentsialdan past bo'ladi.

Umumiy makroiqtisodiy muvozanatning Keynscha modeli iqtisodiyotni barcha bozorlar o'zaro bog'liq bo'lgan ajralmas tizim sifatida tavsiflaydi va bozorlardan birida muvozanat sharoitining o'zgarishi boshqa bozorlarda muvozanat parametrlarining o'zgarishini va umuman iqtisodiy muvozanat sharoitlarini keltirib chiqaradi.