O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro oziq-ovqat va yengil sanoat texnologiyasi instituti

6. Namlik va issiqlikni donning mikrostrukturasiga ta’siri 
Don  doimo  atrof-muhit  bilan  issiqlik  va  nam  almashish  jarayonida 
qatnashadi. Bu jarayon donni quritishda va donga gidrotermik ishlov berishda 
juda  ham  intensiv  rivojlanadi.  Issiqlikni  ko`chishi  donning  namligi  va 
temperaturasiga  bog’liq  bo`lgan  holda  donning  solishtirma  issiqlik  sig’imi, 
issiqlik o`tkazuvchanligi va temperatura o`tkazuvchanligi bilan aniqlanadi. 
Tegirmonda donni un tortishga tayyorlashda don xona temperaturasidagi 
yoki  qizdirilgan  suv  bilan,  yoki  normal  atmosfera  bosimidagi  tuyintirilgan 
suv  bug’i  bilan  namlanadi.  Yorma  ishlab  chiqarishda  donga  gidotermik 
ishlov  berish  rejimlari  quyidagilarni  o`z  ichiga  oladi:  bug’lash,  quritish, 
sovutish,  ba’zida  donni  qizdirilgan  suvda  buktirish.  Gidrotermik  ishlov 
berishning  hamma  variantlarida  don  qavatlariga  emas,  balki  har  bir  donga 
ishlov beriladi. 
Don  qabul  qilgan  suv  donning  uglevodlari  va  oqsillari  bilan  aktiv 
harakatda  bo`lib,  ularning  strukturasi  va  xossalarini  o`zgartirib  yuboradi  va 
bog’liq  holga  o`tadi.  Bu  bog’lanishning  darajasi  aktiv  markazlarning 
energetik  sathi  va  don  kapilyarlarining  o`lchamlari  va  strukturali  bilan 
aniqlanadi. 
Akademik  P.A.Rebinder  klassifikatsiyasi  bo`yicha  navlik  saqlashning 
gigroskopik  chegaralarida  bog’langan  namlikning  uch  xil  ko`rinishi 
aniqlangan: ximiyaviy, fiziko-ximiyaviy va mexaniq. 
Bog’liq suvning xususiyatlariga temperatura juda katta ta’sir ko`rsatadi. 
Temperaturani  oshishi  natijasida  suvning  bog’lanish  energiyasi  kamayadi, 
suv  juda  yuqori  harakatchanlikka  ega  bo`ladi,  donda  har  xil  bioximiyaviy 
jarayonlarni rivojlanishiga sharoit yaratiladi. 
Bog’liq suvning holatini o`zgarishi donning xossalariga ham tezda ta’sir 
ko`rsatadi.  Bu  donning  texnologik  xossalariga  aktiv  ta`sir  etishga  ruxsat 
beradi.  Suv  va  issiqlikning  shunday  rejimlari  tanlanadiki  bunda  don 
texnologik xossalarini optimal ko`rsatkichlariga ega bo`ladi. 
 

---

 
19