O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi andijon davlat universiteti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7-chizma. Darvozabon texnikasi tasnifi. 
To‘pni boshqarish texnikasi  
 
Darvozabon texnikasi  
 
Il
ib ol
ish
  
 
Q
ayt
ar
is
h 
 
 
O
‘t
ka
zi
b 
yubor
ish
  
 
Tashl
as
h 
 
 
Ma
ydon o‘
yinchisi
  
texnika
sidagi  
 
pristl
ar gur
uhi 
 
 
Ikki
 qo‘
ll
ab 
 
 
B
ir
 qo
‘l
lab 
 
 
Ikki
 qo‘
ll
ab 
 
 
B
ir
 qo
‘l
lab 
 
 
Ikki
 qo‘
ll
ab 
 
 
Pri
em
lar
  
 
B
ir
 qo
‘l
lab 
 
 
Ikki
 qo‘
ll
ab 
 
 
O
st
id
an 
 
 
U
st
id
an 
 
 
Y
oni
dan
 
K
af
ti
 bi
lan 
 
 
Mus
h
ti
 b
il
an 
 
 
U
st
id
an 
 
 
Y
oni
dan
 
O
st
id
an 
 
 
U
sul
lar
  
 
Y
iqi
lm
ay 
 
 
Y
iqi
li
b 
 
 
Turl
ar
i 
 
 
Turli traektoriya va turli yo‘nalishda yumalab va uchib ketayotgan to‘pga turgan joyda, harakat 
vaqtida, sakrab turib 
 

---

 
51 
To‘pni ilib olish 
To‘pni  ilib  olish  –  darvozabon  o‘yin  texnikasining  asosiy  vositasi.  Bu 
ko‘pincha ikki qo‘llab amalga oshiriladi. 
To‘pning  yo‘nalishi,  traektoriyasi  va  tezligi  qandayligiga  qarab,  uni  pastdan 
yuqoridan  yoki  yondan ilib  ushlab olinadi.  Darvozabondan  anchagina naridan  uchib 
borayotgan to‘plarni yiqila turib olinadi. 
To‘pni  pastdan  ilib  olish  darvozabon  tomon  yumalab  ketayotgan,  yuqoridan 
tushib  kelayotgan  va  past  (ko‘krak  balandligada)  uchib  kelayotgan  to‘plarni  egallab 
olishda qo‘llaniladi. 
Yumalab  kelayotgan  to‘pni  ilib  olishning  tayyorlv  bosqichida  darvozobon 
oldinga  engashib,  qo‘llarni  pastga  tushiriladi  (19-rasm).  Bunda  kaftlar  to‘pga 
qaragan,  sal  yoziq,  yarim  bukik  barmoqlar  erga  tegay  deb  turadi.  Qo‘llar  xaddan 
tashqari  tarang  tutmasligi  kerak.  Oyoqlar  juftlangan,  hech    bukilmagan  yoki  sal 
bukilgan bo‘ladi. 
 
 
 
19-rasm. To‘pni ilib olish texnikasi. 
Ishchi  bosqich  shundan  iboratki,  to‘p  qo‘lga  tegishi  paytida  barmoqlar  uni 
ostidan  tutib  oladi,  qo‘llar  tirsakdan  bukilib,  to‘pni  qorin  tomon  torta  boshlaydi. 
Pastga tushirilgan qo‘llar vaznining amortizatsiyasi ta’siri va buqilishi hisobiga to‘pni 
tezligi so‘ndiriladi. Yakunlovchi bosqichda darvozabon qaddini rostlaydi. 
Hozirgi  zamon  futbolida  yumalab  kelayotgan  tupni  ikki  qo‘llab  pastdan  ilib 
olishning boshqa variantlari xam qo‘llanilidi.Bu variantning xususiyati shundaki,unda 
oldinga  engashish  o‘rniga  taxminan  50-80  tashkariga  burib  turib  bir  oyoqda 

---

 
52 
cho‘nqayiladi. Tizzasi anchagina bukilib ,uchiga tayanib turilgan ikkinchi oyoq ham 
tashqariga  buriladi.  Pastga  tushirilgan  qo‘llarni  kafti  to‘pga  to‘g‘rilangan  bo‘ladi. 
To‘pni  bevosita  ilib  olish  yuqorida  tasvirlangan  variantlardagi  singari  bo‘ladi. 
Yakunlovchi bosqichda oyoqlarni burish va to‘g‘rilash hisobiga darvozabon qaddini 
rostlab, keyingi harakatlar uchun kerakli dastlabki holatni oladi. To‘siqning muxofaza 
qilish  satxi  anchagina  bo‘lgani  uchun  to‘p  ilib  olishning  bu  varianti  dinamik 
ishonchliroqdir. 
Past  (qorin  balandliga  darajasida)  uchib  kelayotgan  va  darvozabonning  old 
tomonida  yuqoridan  tushib  kelayotgan  to‘plarni  ilib  olishda  tayyorlov  bosqichida 
salgina bukilgan qo‘llar kaftlari oldinga qaratib, to‘p qarshisiga uzatiladi. Barmoqlar 
bir oz yoziq va yarim bukik bo‘ladi. Ayni vaqtda gavda ozroqina oldinga engashadi, 
oyoqlar  esa  sal  bukiladi.  Oyoqlarning  qay  darajada  buqilishi  to‘pning  uchib  kelish 
traektoriyasiga  bog‘liq.  To‘p  qo‘lga  tegish  paytida  darvozabon  uning  ostidan 
barmoqlari  bilan  tutib  oladida,  qorni  yoki  ko‘kragi  tomon  torta  boshlaydi.  To‘p 
anchagina  tez  kelayotgan  bo‘lsa,  oyoqlarni  to‘g‘irlash  va  gavdani  oldinga 
engashtirish hisobiga orqa tomon qo‘shimcha so‘ndiruvchi harakat qilinadi. 
O‘yin  jarayonida  darvozabonning  yon  tomoniga  yumalab  va  past  uchib 
kelayotgan,  shuningdek  uning  old  tomonida  ancha  nariga  tushayotgan  to‘plarni 
ilishga ham to‘g‘ri keladi. Bunday xollarda oldin to‘pning harakat yo‘nalishi tomonga 
qarab jiladi. 
Bu  ish  yugurish  qadami,  juftlama  qadam    yoki  chalishtirma  qadam  bilan, 
shuningdek  ko‘proq  bir  oyoqda  depsinib  yuqoriga,  oldinlab  yuqoriga  yoki  yon 
tomonga  yuqorilab  sakrash  bilan  amalga  oshiriladi.  SHundan  keyingi  harakatlar 
sistemasining Tahlili yuqorida berilgan.