O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi al-xorazmiy nomidagi urganch davlat

                                                                                      

  

         2                                                                            

                            

            1                                3 

 [17;8] 

28 – misol uyda bajariladigan misol hisoblanadi. 

1.  6+9+4= 9+6+4= 4+6+9= 4+9+6= 19 

2.  8+7+2= 7+8+2= 2+7+8= 2+8+7= 17 

3.  14+17+6= 17+14+6= 6+17+14= 6+14+17= 37 

---

 

39

4.  25+26+5= 26+25+5= 5+26+25= 5+25+26= 56 

5.  27+8+3+32= 8+27+3+32= 3+8+27+32= 32+8+3+7=70 

6.  4+38+6+12= 38+4+6+12= 6+38+4+12= 12+6+38+4= 12+38+6+4= 

6+4+38+12=60 

[17;8] 

29 – masala uyda bajariladigan masala hisoblanadi. 

Birinchi qopda 46 kg, ikkinchi qopda undan 8 kg kam karto`shka bor. Ikkala qopda 

hammasi bo`lib necha kilogramm karto`shka bor? 

Yechish: 

1)  46 + 8 = 38 kg 

2)  46 + 38 = 84 kg 

Javob: Hammasi bo`lib 84 kg korto`shka bor. 

Sondan yig`indini ayrish. Yig`indidan sonni ayrish mavzusi ichida misol va masalalar 

berilgan. 

[17;9]  

34 – masala  12 ta shashka donasini uch qator qilib shunday joylashtiringki, har bir 

qatorda 5 tadan shashka donasi bo`lsin. 

                                                       

 

 [17;9]  Avval qavs ichidagi amallar bajariladi undan so`ng boshqa amallar bajariladi. 

1)  19-(8+9)=19-17=2 

2)  (32+7)-8=39-8=31 

3)  83-(38+45)=83-83=0 

---

 

40

4)  (28+43)-67=71-67=4 

[17;10] 

Bog`da 48 tup daraxt bor. Ulardan 23 tupi olma, 12 tupi o`rik, qolganlari esa shaftoli 

daraxti. Bog`da nechta tup shaftoli daraxti bor? 

Yechish: 

1)  48 – 23 = 25 

2)  25 – 12 = 13 

Javob: 13 ta shaftoli daraxti bor ekan. 

Bu masal javobini teskari masala tuzib tekshiramiz. 

Bog`da 23 tup olma,12 tup o`rik va 13 tup shaftoli daraxti bor. Bog`da hammasi bo`lib 

nechta mevali daraxt bor? 

Yechish: 

1)  23 + 12 =35 

2)  35 + 13 =48 

Javob: 48 ta daraxt bor ekan. Demak,masalaning javobi to`g`ri ekan. 

Ko`paytirish va bo`lish orasidagi bog`lanish mavzusi ichidagi misol va masalalarni 

ko`rib chiqamiz. 

Ikki sonning ko`paytmasi ko`paytuvchilardan biriga bo`linsa,ikkinchi ko`paytuvchi hosil 

bo`ladi. 

[17;12] 

49 – misol iqtidorli bolalar uchun berilgan misoldir. 

---

 

41

 1 dzn 9 gacha sonlarni kvadrat kataklariga shunday joylashtiringki, kvadratlarning har 

bir qatori va ustuni bo`yicha sonlar yig`indisi 15 ga teng bo`lsin. 

                                            

                           

 

 

 [17;12] 

50-misol va 51-masala uyda bajariladigan mustaqil ish. 

1)  2 x     =14                         2)      x 6 = 54                        3) 48 :     = 8 

14 : 2 = 7                               54 : 6 = 9                               48 : 8 = 6 

 

[17; 12]  Rasm asosida masala tuzish. 

  

 

1)  3 ta likopchaning har birida 5 tadan nok bor. Likopchalardagi jami noklar nechta? 

Yechish: 3 x 5 = 15 (ta) 

Jami: 15 ta nok bor ekan. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  4   9 

 2 

  3   5 

 7 

  8   1 

 6 

---

 

42

2)  15 ta nok 3 ta likopchaga teng taqsimlandi. Har bir likopchaga nechtadan nok 

qo`yilgan? 

Yechish: 15 : 3 = 5 (tadan) 

Javob: 5 tadan nok bor ekan. 

3)  15 ta nok likopchalarga 5 tadan qo`yib chiqildi. Noklar nechta likopchaga qo`yilgan? 

Yechish: 15 : 5 = 3(ta) 

Javob: 3 ta likopchaga bo`lingan ekan. 

Rasm asosida bo`lish va ko`paytirishga doir 3 xil masala tuzish mumkin ekan. 

“0 va 1 sonlari ishtirokida ko`paytirish” mavzusi ichiga kiritilgan misol va masalalarni 

 ko`rib chiqamiz.   

Har qanday songa ko`paytirilsa yoki har qanday son 0 ga ko`paytirilsa, 0 hosil bo`ladi. 

1 har qanday songa ko`paytirilsa yoki har qanday son 1 ga ko`paytirilsa, shu sonning o`zi 

 hosil bo`ladi 

[17;13]  57-misol iqtidorli bolalar uchun berilgan misol hisoblanadi. 

12 ta shashka donasini to`rt qator qilib shunday joylashtiringki, har bir qatorda 4 tadan  

bo`lsin. 

                                      

---

 

43

                                                                             

  

 

 

 

12 ta shashka donasi joylashtirilgan. 

[17;13]    58-misol va 59-masala uyda bajariladigan mustaqil ish hisoblanadi. 

1) 5 x 0 +1 x 9 = 0 + 9 = 9 

2) 6 x 1 – 8 x 0 = 6 – 0 = 6 

3) 3 x 9 + 24 x 1 – 18 = 27 + 24 – 18 = 51 – 18 = 33 

4) (73 – 34) x 1 + 57 = 39 x 1 + 57 = 39 + 57 =96 

[17;15]    Bir jo`yakdan 35 kg, ikkinchi jo`yakdan undan 16 kg ortiq piyoz  yig`ishtirib olindi. 

Ikkala  jo`yakdan hammasi bo`lib necha kilogramm piyoz olingan? 

Birinchi jo`yakda – 35 kg 

Ikkinchi jo`yakda  - ? 16 kg ko`p 

  Hammasi bo`lib   -  ? kg 

  Yechish: 35 + 16 = 51(kg) 

                 35 + 51 = 86 (kg) 

Javob: Hammasi bo`lib 86 kg piyoz yig`ishtirib olingan. 

“Ko`paytuvchilarning o`rinlarini almashtirish xossosi” mavzusi ichiga kiritilgan 

misol va