O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti



Download 1,52 Mb.
Pdf ko'rish
bet14/90
Sana14.08.2021
Hajmi1,52 Mb.
#147582
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   90
Tomirlar  
a) 
b) 
v) 


18 
 
2
3
3
2
1
2


V
PV
A
A
A




            (2.13) 
o’ng  qorincha  bajargan  ish  chap  qorincha  bajargan  ishning  0,2  qismiga  teng  deb 
qabul qilinishi tufayli yurakning bir marta qisqarishida bajargan to’ la ish 
)
2
(
2
,
1
2
"
0
3
3
1


V
PV
A
A
A




      (2.14)
 
P = 13 kPa, V
3
 = 60 ml,= 6.10
-5
m
-3
,   

 = 1,05.10
3
 kg/m
3


 = 0,5 m/s bo’lsa 
tinch  holatda  yurakning  bir  marta  qisqarishida  bajargan  ishi  A  =  1  J.  ekanini 
topamiz. 1 s da 1 marta qisqarsa 1 sutkada A = 86400 J ish bajaradi. Agar sistolalar 
davomiyligi 0,3 s desak, yurakning bir marta qisqarishdagi quvvati  W = 
t
A
 = 3,3 
Vt. Qoramollar uchun A = 2,93 J, quvvat 11,7 Vt. 70 yil yashagan odam yuragi 2,5 
milliard  marta  qisqaradi.  Bajargan  ishi  10
9
  J.  Har  qanday  davriy  nasos  10  mln. 
taktdan  ko’p  ishlay  olmaydi.  Yurak  esa  bundan  yuzlab  marta  ko`p  ishlay  oladi. 
Yurakning  siqib  chiqargan  qon  miqdori  1  km  uzunlik  va  paraxod  yuradigan 
kanalni to’ldirgan bo’lar edi. 
      
Arteriyalarning birortasidagi sistolik va diastolik bosimlar to’g’ridan-to’g’ri 
manometrlarga  ulangan  igna  yordamida  o’lchanishi  mumkin.  Tibbiyotda  esa 
Korotkov taklif qilgan qonsiz usuldan keng foydalaniladi. M-manjet 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qon bosimini o’lchash 
Р  -  qo’lning  bir  qismi,  E  -  yelka  suyagi,  A  -  arteriya,  B  -  shlang  orqali 
manjetga havo yuborilganda manjet qo’lni siqadi. So’ngra shu shlang orqali havo 
sekin  yuboriladi    va  Б  manometr  yordamida  manjetdagi  bosim  o’lchanadi.  Agar 
muskullar  bo’shashtirilgan  bo’lsa,  elastik  devorlardan  iborat  bo’lgan  manjetga 
tegib yumshoq to’qimalardagi bosimga teng bo’ladi. Bosimni qonsiz o’lchashning 
asosiy  fizik  g’oyasi  mana  shundan  iborat.  Havo  asta  sekin  chiqarilib  bosim 
kamaytirib  boriladi  va  bosim  sistolik  bosimga  teng  bo’lsa,  qon  qattiq  siqilgan 
arteriya  orqali  otilib  chiqish  imkoniyatiga  ega  bo’ladi,  bunda  turbulent  oqim 
yuzaga  keladi.  Vrach  bosimni  o’lchashda  fanendaskopni  arteriya  ustiga  qo’yib 
turbulent  oqimga  taaluqli  bo’lgan  shovqinlarni  eshitadi.  Manjetdagi  bosimni 
kamaytira  borib  lominar  oqimni  tiklash  mumkin,  buni  eshitib  ko’rilayotgan 


19 
 
tonlarning  birdaniga  pasayib  ketishidan  bilish  mumkin.  Arteriyada  lominar 
oqimning  tiklanishiga  mos  keluvchi  manjetdagi  bosim  diastolik  bosim  kabi  qayd 
qilinadi.  Sog’lom  kishi  organizmi  uchun  normal  sistolik  bosim  120  mm.sm.ust, 
diastolik bosim esa 80 mm.si.ust.ga tengdir. Qon yurakga qaytish davomida bosim 
kamayib  boradi.  Katta  arteriyada  90  mm.sm.ust.bo’lsa,  kichik  arteriyalarda  25 
mm.sm.ust  venada  esa  hatto  10  mm.sm.ust.gacha  kamayadi.  Ammo  yurak  urishi 
bilan bog’liq bo’lgan bosim 120 - 80 mm.sm.ust.chegarasida o’zgarib turadi. Qon 
bosimining o’zgarishi  
 
 
 
 
 
 
 
esa  organizm  faoliyatining  o’zgarishi  bilan  bog’liqdir.  Bundan  esa  diagnostika 
maqsadlarida keng foydalaniladi.
 
Bir  jinsli  bo’lmagan  termodinamik  tizmlarda  o’ziga  xos  qaytmas  jarayon, 
ya’ni  energiyaning,  massaning  va  impulsning  ko’chishi  yuz  beradi.  Ko’chish 
turlariga  issiqlik  o’tkazuvchanlik  (bunda  energiya  ko’chadi),  diffuziya  (massa 
ko’chadi) va ichki ishqalanish (impuls ko’chadi) kiradi. Bir jinsli muhitda ko’chish 
hodisasi yuz bermaydi. Ko’chish yuz berish uchun albatta ma’lum shart sharoitlar 
bajarilishi  kerak.  Masalan:  issiqlik  o’tkazuvchrnlikda  energiyaning  ko’chishi 
uchun  zaruriy  shart  bo’lib  temperatura  garadiyenti  mavjud  bo’lishi  hisoblanadi. 
Xuddi  shunday  diffuziya  paytida  massaning  ko’chishi  uchun  zichlik  gradiyenti, 
ichki  ishqalanish  paytida  impulsning  ko’chishi  uchun  tezlik  gradiyenti  bo’lishi 
zaruriy  shart  hisoblanadi.  Bu  uchala  hodisani  umumiy  formula  orqali  ifodalash 
mumkin.  Bu  ifodaga  ko’chish  tenglamasi  deyiladi.  Malekulyar  –  kinetik 
nazariyaga asoslanib ko’chish tenglamasini chiqaramiz (rasm) 
 
 
 
Aorta 
0
Аорта
Артерия
Артериола Каппилярлар
Веналар
20
40
60
80
100
120
Aorta 
Arteriya 
Arteriola 
Kappilyarlar  Venalar  


20 
 
Agar  bir  o’q  bo’ylab  1/3  ta  molekula,  shundan  o’nga  1/6  ta,  chapga  1/6  ta 
malekula  hrakat  qilsa. 
S

  yuzadan 
t

  vaqt  ichida  o’tgan  malekulalar  sonini 
aniqlab olamiz. Vaqt birligi ichida bir tomonga asosi 
S

 va balandligi 

 bo’lgan 
paralelopipeddagi 1/6 



S
n
0
 ta molekula o’tadi. 
0
n
- hajm birligidagi molekulalar 
soni. U holda molekulalar soni  
t
S
n
n





0
6
1
                   (2.15) 
ya’ni  vaqt  biriligida  bu  molekulalar  (massa,  energiya  yoki  harakat  miqdori)  olib 
o’tadilar.  Agar  biz  fizik  xarakterichtikani 

  (massa,  energiya,  harakat  miqdori) 
desak, u holda bir yo’nalishda o’tuvchi fizik xarakteristika miqdori  
t
S
n
n







1
0
)
(
6
1
           (2.16) 
faraz  qilaylik, 
0
n
-  konsentrasiyali  gaz  hajmi  bo’yicha  turlicha  va 

  ham  turlicha 
bo’lsin. U holda 

0
n
 ham turlicha bo’ladi. 
2
0
1
0
)
(
)
(


n
n

 bo’lsin u holda  
t
S
n
n
n
n
n













}
)
(
)
{(
6
1
)
(
)
(
)
(
2
0
1
1
0
2
0
1
0
 
Buning o’ng tomonini 2

 ga ko’paytirib bo’lamiz. U holda 
 
 
t
S
n
n
t
S
n
n
n






















2
)
(
)
(
3
1
2
2
)}
(
)
{(
6
1
)
(
2
0
1
0
2
0
1
0
 
yoki 
 
 
 
 
 
x
n
n
n




  
)
(
2
)
(
)
(
0
2
0
1
0




      
gradient – lotinchadan – qadamlovchi, odimlovchi demakdir. U holda 
t
S
x
n
n









)
(
3
1
)
(
0




          (2.17) 
ko’chish tenglamasini hosil qilamiz. 

- fizik kattalik ko’chish gradiyentiga teskari 
yo’nalishda bo’lgani uchun «minus» ishora qo’yiladi. (grad 

- o’ngdan chapga, 


ning ko’chishi chapdan o’ngga). 
Endi ko’chish tenglamasini alohida fizik hodisalarga qo’llaymiz. 

Download 1,52 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   90




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish