O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a

Savol va topshiriqlar 
1. Tergov davomida sud-psixiatrik ekspertiza qanday tashkil qilinadi va 
o‘tkaziladi? 
2. Jazoni o‘tash muassasalarida sud-psixiatrik ekspertiza qanday tashkil qilinadi 
va o‘tkaziladi?
2. Mahkumlarlarning ruhiy kasalxonada majburiy davolanish jarayonida sud-
psixiatrik ekspertiza o‘tkazish asoslarini aytib bering?
3. Ruhiy kasalxonada majburiy davolash va kuzatishning o‘ziga xos tomonlari 
nimalardan iborat?
4. Ruhiy bemorlar qanday davolanadi?
5. Ruhiy bemorlarni ozod qilingandan so‘ng ishga joylashtirish va dispanser 
kuzativiga olish qanday amalga oshiriladi?

---

139
ADABIYOTLAR 
O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi. – T., 2010.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
:
ɦɢɥɥɢɣ ɢɫɬɢԕɥɨɥ
,
ɢԕɬɢɫɨɞ
,
ɫɢɺɫɚɬ
,
ɦɚɮɤɭɪɚ
.
Ɍ
. 1. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 1996. – 364 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
Ȼɢɡɞɚɧ ɨɡɨɞ ɜɚ ɨɛɨɞ ȼɚɬɚɧ ԕɨɥɫɢɧ
.
Ɍ
. 2. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 1996. – 380 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
ȼɚɬɚɧ ɫɚɠɞɚɝɨԟ ɤɚɛɢ ɦɭԕɚɞɞɚɫɞɢɪ
.
Ɍ
. 3. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 1996. – 366 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
Ȼɭɧɺɞɤɨɪɥɢɤ ɣʆɥɢɞɚɧ
.
Ɍ
. 4. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 1996.
– 349 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
əɧɝɢɱɚ ɮɢɤɪɥɚɲ ɜɚ ɢɲɥɚɲ
– 
ɞɚɜɪ ɬɚɥɚɛɢ
.
Ɍ
. 5. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 1997. – 384 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
ɏɚɜɮɫɢɡɥɢɤ ɜɚ ɛɚɪԕɚɪɨɪ ɬɚɪɚԕԕɢɺɬ ɣʆɥɢɞɚ
.
Ɍ
. 6. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 1998. – 429 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
Ȼɢɡ ɤɟɥɚɠɚɝɢɦɢɡɧɢ ʆɡ ԕʆɥɢɦɢɡ ɛɢɥɚɧ ԕɭɪɚɦɢɡ
.
Ɍ
. 7.
–
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 1999. – 413 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
Ɉɡɨɞ ɜɚ ɨɛɨɞ ȼɚɬɚɧ
,
ɷɪɤɢɧ ɜɚ ɮɚɪɨɜɨɧ ԟɚɺɬ ɩɢɪɨɜɚɪɞ
ɦɚԕɫɚɞɢɦɢɡ
.
Ɍ
. 8. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 2000. – 525 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
ȼɚɬɚɧ ɪɚɜɧɚԕɢ ɭɱɭɧ ԟɚɪ ɛɢɪɢɦɢɡ ɦɚɫɴɭɥɦɢɡ
.
Ɍ
. 9. –
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 2001. – 439 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
ɏɚɜɮɫɢɡɥɢɤ ɜɚ ɬɢɧɱɥɢɤ ɭɱɭɧ ɤɭɪɚɲɦɨԕ ɤɟɪɚɤ
.
Ɍ
. 10. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 2002. – 432 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
Ȼɢɡ ɬɚɧɥɚɝɚɧ ɣʆɥ
– 
ɞɟɦɨɤɪɚɬɢɤ ɬɚɪɚԕԕɢɺɬ ɜɚ ɦɚɴɪɢɮɢɣ
ɞɭɧɺ ɛɢɥɚɧ ԟɚɦɤɨɪɥɢɤ ɣʆɥɢ
.
Ɍ
. 11. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 2003. – 320 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
Ɍɢɧɱɥɢɤ ɜɚ ɯɚɜɮɫɢɡɥɢɝɢɦɢɡ ʆɡ ɤɭɱ
-
ԕɭɞɪɚɬɢɦɢɡɝɚ
,
ԟɚɦɠɢԟɚɬɥɢɝɢɦɢɡ ɜɚ ԕɚɬɴɢɣ ɢɪɨɞɚɦɢɡɝɚ ɛɨԑɥɢԕ
.
Ɍ
. 12. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
,
2004. – 400 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
ȸɡɛɟɤ ɯɚɥԕɢ ԟɟɱ ԕɚɱɨɧ
,
ԟɟɱ ɤɢɦɝɚ ԕɚɪɚɦ ɛʆɥɦɚɣɞɢ
.
Ɍ
.
13. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 2005. – 448 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
ɂɧɫɨɧ
,
ɭɧɢɧɝ ԟɭԕɭԕ ɜɚ ɷɪɤɢɧɥɢɤɥɚɪɢ ɨɥɢɣ ԕɚɞɪɢɹɬ Ɍ
.
14. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 2006. – 273 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
ɀɚɦɢɹɬɢɦɢɡɧɢ ɷɪɤɢɧɥɚɲɬɢɪɢɲ
,
ɢɫɥɨԟɨɬɥɚɪɧɢ
ɱɭԕɭɪɥɚɲɬɢɪɢɲ
,
ɦɚɴɧɚɜɢɹɬɢɦɢɡɧɢ ɸɤɫɚɥɬɢɪɢɲ ɜɚ ɯɚɥԕɢɦɢɡɧɢɧɝ ԟɚɺɬ
ɞɚɪɚɠɚɫɢɧɢ ɨɲɢɪɢɲ
– 
ɛɚɪɱɚ ɢɲɥɚɪɢɦɢɡɧɢɧɝ ɦɟɡɨɧɢ ɜɚ ɦɚԕɫɚɞɢɞɢɪ
.
Ɍ
. 15. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
, 2007. – 320 
ɛ
.
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
Ɇɚɦɥɚɤɚɬɧɢ ɦɨɞɟɪɧɢɡɚɰɢɹ ԕɢɥɢɲ ɜɚ ɢԕɬɢɫɨ
-
ɞɢɺɬɢɦɢɡɧɢ ɛɚɪԕɚɪɨɪ ɪɢɜɨɠɥɚɧɬɢɪɢɲ ɣʆɥɢɞɚ
.
Ɍ
. 16. – 
Ɍ
.: 
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ
,
2008. – 368 
ɛ
.

---

140
Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ
.
Ⱥ
.
ɘɤɫɚɤ ɦɚɴɧɚɜɢɹɬ
– 
ɟɧɝɢɥɦɚɫ ɤɭɱ
. – 
Ɍ
.: 
Ɇɚɴɧɚɜɢɹɬ
,
2008. – 176 
ɛ
.
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɚɫɢɧɢɧɝ ɀɢɧɨɹɬ ɤɨɞɟɤɫɢ
. – 
Ɍ
., 1996.
ȸɡɛɟɤɢɫɬɚɧ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɚɫɢ ɀɢɧɨɹɬ ɤɨɞɟɤɫɢɝɚ ɲɚɪԟɥɚɪ
/
Ⱥ
.
ɋ
.
əɤɭɛɨɜ
ɜɚ ɛɨɲԕ
. – 
Ɍ
., 1996.
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɚɫɢɧɢɧɝ
«
Ɏɭԕɚɪɨɥɚɪ ɫɨԑɥɢԑɢɧɢ ɫɚԕɥɚɲ
ɬʆԑɪɢɫɢɞɚɝɢ
» 1996-
ɣ
. 29-
ɫɟɧɬɹɛɪɶ ԕɨɧɭɧɢ
.
ȸɡɛɟɤɢɫɬɨɧ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɚɫɢɧɢɧɝ
«
Ⱥԟɨɥɢɝɚ ɩɫɢɯɢɚɬɪɢɤ ɺɪɞɚɦ ɤʆɪɫɚɬɢɲ
ɬʆԑɪɢɫɢɞɚɝɢ
» 2000-
ɣ
. 30-
ɫɟɧɬɹɛɪɶ ԕɨɧɭɧɢ
.
Ɋɢɡɚɟɜ Ɇ
.
ɇ
., 
ɏɨɞɠɚɟɜɚ ɇ
.
Ⱦ
.,
ȼɨɪɨɧɢɧɚ ɇ
.
ȼ
.
ɋɭɞɟɛɧɚɹ ɩɫɢɯɢɚɬɪɢɹ
.
Ɍɚɲɤɟɧɬ
, 2006.
Ɋɢɡɚɟɜ Ɇ
.
ɇ
.,
Ɇɢɪɬɭɪɫɭɧɨɜ Ɉ
.
Ɋ ɜɚ Ȼɨɥɬɚɯɨɞɠɚɟɜ Ɏ
.
ɏ
.
ɍɦɭɦɬɢɛɛɢɣ
ɬɚɣɺɪɝɚɪɥɢɤ ɚɫɨɫɥɚɪɢ
:
ȸԕɭɜ ԕʆɥɥɚɧɦɚ
(
ɫɯɟɦɚɥɚɪ
). – 
Ɍ
., 2002. 
Ɋɢɡɚɟɜ Ɇ
.
ɇ
.,
Ɇɚɜɥɹɧɨɜ ɂ
.
Ɋ
.,
Ɇɢɪɬɭɪɫɭɧɨɜ Ɉ
.
Ɋ
.
Ȼɢɪɢɧɱɢ ɬɢɛɛɢɣ
ɺɪɞɚɦ ɚɫɨɫɥɚɪɢ
:
Ⱦɚɪɫɥɢɤ
. – 
Ɍ
., 2002. 
Rizayev 
Ɇ
.N., 
Ɇɚ
vlyanov I.R., 
Ɇ
irtursunov
Ɉ
.R.
Birinchi tibbiy yordam: 
Darslik. – 
Ɍ
., 2006.
ɇɭɪɢɬɞɢɧɨɜ ȿ
.
Ɉɞɚɦ ɮɢɡɢɨɥɨɝɢɹɫɢ
:
Ⱦɚɪɫɥɢɤ
. – 
Ɍ
., 2005. 
Ɋɢɡɚɟɜ Ɇ
.
ɇ
., 
Ɇɢɪɬɭɪɫɭɧɨɜ Ɉ
.
Ɋ
., 
ɇɭɪɚɥɢɟɜ Ⱦ
.
Ⱥ
.
ɋɭɞ ɩɫɢɯɢɚɬɪɢɹɫɢ
:
ȸԕɭɜ ԕʆɥɥɚɧɦɚ
(
ɫɯɟɦɚɥɚɪ
). – 
Ɍ
., 2002. 
ɏɭɞɚɣɛɟɪɝɟɧɨɜ Ⱥ
.
ɋ
.,
Ɇɢɪɬɭɪɫɭɧɨɜ Ɉ
.
Ɋ
.,
Ȼɨɬɚɟɜ Ⱦ
.
ɂ
.
ɋɭɞ ɩɫɢɯɢɚ
-
ɬɪɢɹɫɢ
:
ȸԕɭɜ
-
ɭɫɥɭɛɢɣ ɦɚɬɟɪɢɚɥɥɚɪ
. – 
Ɍ
., 2004. 
ɏʆɠɚɟɜɚ ɂ
.
ɂ
.
ɉɫɢɯɢɚɬɪɢɹ
. – 
Ɍ
., 1995. 
Ɋɢɡɚɟɜ Ɇ
.
ɇ
., 
ɏɭɞɚɣɛɟɪɝɚɧɨɜ Ⱥ
.
ɋ
., 
Ȼɨɬɚɟɜ Ⱦ
.
ɂ
.
ɋɭɞ ɩɫɢɯɢɚɬɪɢɹɫɢ
ɚɬɚɦɚɥɚɪɢɧɢɧɝ ԕɢɫԕɚɱɚ ɢɡɨԟɥɢ ɥɭԑɚɬɢ
. – 
Ɍ
., 2002. 
Ɋɢɡɚɟɜ Ɇ
.
ɇ
., 
Ɇɚɜɥɹɧɨɜ ɂ
.
Ɋ
., 
ɏɭɞɚɣɛɟɪɝɚɧɨɜ Ⱥ
.
ɋ
., 
Ȼɨɬɚɟɜ Ⱦ
.
ɂ
.
Ɍɨɥɤɨɜɵɣ ɫɥɨɜɚɪɶ ɬɟɪɦɢɧɨɥɨɝɢɣ ɩɨ ɫɭɞɟɛɧɨɣ ɩɫɢɯɢɚɬɪɢɢ
. – 
Ɍ
., 1999.
Ɉɛ ɨɮɨɪɦɥɟɧɢɢ ɨɰɟɧɤɢ ɢ ɩɨɩɟɱɢɬɟɥɶɫɬɜɚ ɧɚɞ ɩɫɢɯɢɱɟɫɤɢɦɢ ɢ ɧɚɪɤɨ
-
ɥɨɝɢɱɟɫɤɢɦɢ ɛɨɥɶɧɵɦɢ
:
Ɇɟɬɨɞɢɱɟɫɤɢɟ ɪɟɤɨɦɟɧɞɚɰɢɢ ɆɁ Ɋɟɫɩɭɛɥɢɤɢ
ɍɡɛɟɤɢɫɬɚɧ
. – 
Ɍ
., 1999. 
Ɇ
irtursunov
Ɉ
.R, Baltaxodjayev F.X.
Tibbiy luqat. – 
Ɍ
., 2004. 
ɉɨɤɪɨɜɫɤɢɣ ȼ
.
ɂ
.,
Ȼɭɥɤɢɧɚ ɂ
.
Ƚ
.
ɂɧɮɟɤɰɢɨɧ ɤɚɫɚɥɥɢɤɥɚɪ ɛɢɥɚɧ
ɨԑɪɢɝɚɧ ɛɟɦɨɪɥɚɪ ɩɚɪɜɚɪɢɲɢ ɜɚ ɷɩɢɞɟɦɢɨɥɨɝɢɹ ɚɫɨɫɥɚɪɢ
. – 
Ɍ
., 1990. 
Ɇɟɞɢɰɢɧɚ ԟɚɦɲɢɪɚɫɢ ɫɩɪɚɜɨɱɧɢɝɢ
. – 
Ɍ
., 1989. 

---

MUNDARIJA 
SO‘Z BOSHI
……………………………….........………………………….....3
Birinchi bo‘lim 
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA SUD-PSIXIATRIYA EKSPERTIZASI 
SUD PSIXIATRIYASINING PREDMETI, PROTSESSUAL
VATASHKILIY ASOSLARI..............................................................................4 
O‘zbekiston Respublikasida sud-psixiatriya ekspertizasining shakllanishi
va rivojlanishi.......................................................................................................4 
Sud psixiatriyasining predmeti va vazifalari, protsessual va tashkiliy
asoslari................................................................................................................ 6 
Sud-psixiatriya ekspertizasi tayinlash uchun asoslar...........................................9 
Sud-psixiatriya ekspertizasi tayinlashda sud ajrimi yoki tergovchining
qarorini rasmiylashtirishga qo‘yiladigan talablar...............................................11 
Sud-psixiatriya ekspertizasi materiallari............................................................14 
Sud-psixiatriya ekspertizasining turlari..............................................................16 
JINOYAT PROTSESSIDA SUD-PSIXIATRIYA EKSPERTIZASI...............20 
Aqli rasolik va norasolik tushunchalari..............................................................20 
Aqli norasolik mezonlari....................................................................................22 
Mahkumlarni ekspertizadan o‘tkazish...............................................................25 
Guvohlar va jabrlanuvchilarni sud-psixiatriya ekspertizasidan o‘tkazish..........27 
Savol va topshiriqlar...........................................................................................28 
FUQAROLIK PROTSESSIDA SUD-PSIXIATRIYA EKSPERTIZASI.........28 
Huquqiy layoqat, muomala layoqati va muomalaga layoqatsizlik ....................28 
Muomalaga layoqatsizlik mezonlari..................................................................31 
Fuqarolik protsessida sud-psixiatriya ekspertlari hal qiladigan masalalar.........34 
Sud-psixiatriya ekspertizasi natijalarini hujjatlar bilan rasmiylashtirish...........37 
Sud va tergovning ekspertiza xulosasini baholashi............................................40