O’zbekiston respublika oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

chiqarilgan mahsulot va xizmatlar qiymatiga tengdir. 
 YaIM  jami  ijtimoiy  mahsulot-  YaIM  (C+V+M)  dan  tubdan  farq  qiladi.  Bu 
farqlar quyidagilardan  iborat: 
YaIM-  bu  iste’molga  tayyor  xayotiy  ne’matlarni  bildiradi.  SHu  sababli 
uning  tarkibiga  qayta  ishlash  yoki  qaytadan  sotishga  mo’ljallangan  mahsulotlar 
kirmaydi.  Masalan:  xom  ashyo,  material,    yonilg’i,  energiya,  urug’lik,  ozuqa, 
ЯММ = ЯИМ + 
Шу 
мамлакат 
юридик 
ва 
жисмоний 
шахсларининг 
хориждан  оладиган  фойда  ва 
даромадлари 
― 
Хорижий 
инвесторлар 
ва 
ишчиларни  шу  мамлакатдан 
олган фойда ва даромадлари 
 
Кўрсаткич  = 
ЯИМнинг амалдаги баҳоларда 
ЯИМ солиштирма баҳоларда 
 

---

 
21 
transport  xizmati,  ulgurji  savdo,  tijorat,  moliyaviy  xizmatlar  va  boshqalar  YaIM 
qiymatiga  qo’shilmaydi.  Aks  holda  YaIM  ham  takroriy  hisoblardan  holi  bo’lmas 
edi. 
YaIM-  bu  ichki  mahsulotdir.  CHunki  u  mazkur  mamlakat  hududida 
joylashgan  barcha  rezidentlar  (qaysi  millat  va  qaysi  davlat  fuqarosiga  mansub 
ekanligidan  qat’iy  nazar)  tomonidan  ishlab  chiqarilgan  mahsulot  va  xizmatlar 
qiymatini  ifodalaydi. 
YaIM  natura  va  pulda  hisoblanadi.  Naturada  ayrim  mahsulotlarning  hajmi, 
miqdori,  soni  aniqlanadi.  Masalan: ko’mir, paxta, don, tsement kabilarning miqdori 
tonnada, taxta, gaz esa kubometrda aniqlanadi. 
Mahsulotlar  xilma-xil  bo’lganidan  ularni  yagona  moddiy-  naturada  aniqlab 
bo’lmaydi.  Masalan:o’qitish  yoki  davolash  xizmatini  tonna,  m,  m
3
  orqali  o’lchab 
bo’lmaydi.  SHu  sababli  ularning  ko’lami  (hajmi,  miqdori,  soni)  necha  pullik 
xizmat  ko’rsatilganiga  qarab aniqlanadi. 
Yalpi  ichki  mahsulot  hajmi  yaratilgan            mahsulotlar  (M)  va  xizmatlar 
miqdorini  (X) ularning  bozor narxiga (R) ko’paytmasidan iborat: 
   
 
 
Mazkur  mavzuni  yakunlar  ekanmiz  quyidagi  xulosalarni  chiqarishimiz  mumkin: 
      1.  YaIM  tarkibida  xizmat  ko’rsatish  sohalarining  axamiyati  orta  boradi. 
Oxirgi  40-50  yil  ichida  jahon  miqyosida  Fan-texnika  taraqqiyoti  rivojlanishi 
moddiy  ne’matlar  ishlab  chiqaradigan  sohani  tubdan  o’zgartirib  yuborayapti. 
Moddiy  ne’matlar  ishlab  chiqaradigan  sohaning  chegarasi  kengayib,  ortib 
borayapti.  FTT  yangi  texnologiyalarni  yaratadigan  bevosita  ishlab  chiqarish 
kuchiga  aylanib  borayapti. 
2.  80-yillar  oxiridan  boshlab  AQSH  va  boshqa  rivojlangan  davlatlarda 
axborot  ishlab  chiqarish  keng  rivoj  topmoqda.  U  kishilarni  mehnat  faoliyatini 
uchinchi  kuchli  sohasiga  aylanib  qoldi.  AQSH  milliy  iqtisodiyotida  yangi 
tarmoqning  ulushi  YaMM  hajmida  shu davr ichida 50 % dan oshgan. 
3.  O’zbekiston  iqtisodiyotida  ham  xizmat  ko’rsatadigan  sohalarni  ulushi 
ortib borayapti va hokazo.