Oy va Quyosh haqida umumiy ma'lumot. Reja

Oy va Quyosh haqida umumiy ma'lumot.

REJA:

Quyosh sistemasi

1

QUYOSH — Yerga eng yaqin

joylashgan yulduz!!!

2

Oy – Yerning tabiiy yo‘ldoshi

3

Quyosh, 8 ta yirik sayyora va ulaming yo‘ldoshlari, o‘n minglab mitti sayyora, ya’ni asteroidlar, son-sanoqsiz dumli yulduz (kometa)lar va juda ko‘p meteorlardan iborat osmon jismlari sistemasiga Quyosh sistemasi deyiladi. Quyosh shu sistemaning markazida joylashgan. Quyoshning massasi Quyosh sistemasidagi barcha osmon jismlarining umumiy massasidan taxminan 750 baravar katta. Quyosh sistemasidagi barcha jismlar Quyoshning tortish kuchi tufayli harakatlanadi. Barcha yirik sayyoralar: Merkuriy, Venera, Yer, Mars, Yupiter, Sa­turn, Uran va Neptun Quyosh atrofida bir xil yo‘na- lishda harakatlanadi. Ular ayni vaqtda o‘z o‘qlari atrofida ham aylanadilar.

Quyosh, 8 ta yirik sayyora va ulaming yo‘ldoshlari, o‘n minglab mitti sayyora, ya’ni asteroidlar, son-sanoqsiz dumli yulduz (kometa)lar va juda ko‘p meteorlardan iborat osmon jismlari sistemasiga Quyosh sistemasi deyiladi. Quyosh shu sistemaning markazida joylashgan. Quyoshning massasi Quyosh sistemasidagi barcha osmon jismlarining umumiy massasidan taxminan 750 baravar katta. Quyosh sistemasidagi barcha jismlar Quyoshning tortish kuchi tufayli harakatlanadi. Barcha yirik sayyoralar: Merkuriy, Venera, Yer, Mars, Yupiter, Sa­turn, Uran va Neptun Quyosh atrofida bir xil yo‘na- lishda harakatlanadi. Ular ayni vaqtda o‘z o‘qlari atrofida ham aylanadilar.

Quyosh tizimi jismlarining harakatlarini boshqaruvchi asosiy jism Quyoshdir. 

• Quyosh sistemasining umumiy tuzilishini birinchi marta N.Kopernik toʻgʻri ifodalab, Yer va sayyoralarning Quyosh atrofida aylanishini asoslab berdi (16-asr). Uning geliotsentrik sistemasi birinchi marta sayyoralarning Quyosh va Yergacha boʻlgan nisbiy masofalarini aniqlashga imkon berdi. S.Kepler sayyoralarning harakat qonunlarini (17-asr boshlari), I.Nyuton butun olam tortishish qonunini (17-asr oxiri) kashf qildilar. Bu qonunlar Quyosh tizimidagi jismlar harakatlarini oʻrganuvchi fan — osmon mexanikasiga asos boʻldi. Quyosh tizimiga kiruvchi kosmik jismlarning fizik tabiatini oʻrganish, asosan, G.Galiley teleskop kashf qilganidan so’ng boshlandi. 1609 yilda Galiley oʻzi yasagan kichik teleskopi yordamida Oy, Venera, Yupiter va Saturnni kuzatib, ajoyib kashfiyotlar qildi.

Quyosh – Yerga eng yaqin bo‘lgan qizib yotgan yulduz – olov shardir. U Quyosh sistemasining o‘rtasida joylashgan. Quyosh – Yerdagi yorug‘lik va issiqlik manbai. Sayyoralarning yulduzlardan farqi shuki, ular nur sochmaydi, Quyoshdan tushgan nurni qaytaradi, xolos. U massasi boʻiicha Yerdan 332958, diametri boʻyicha 109-marta katta.

Quyosh – Yerga eng yaqin bo‘lgan qizib yotgan yulduz – olov shardir. U Quyosh sistemasining o‘rtasida joylashgan. Quyosh – Yerdagi yorug‘lik va issiqlik manbai. Sayyoralarning yulduzlardan farqi shuki, ular nur sochmaydi, Quyoshdan tushgan nurni qaytaradi, xolos. U massasi boʻiicha Yerdan 332958, diametri boʻyicha 109-marta katta.

Oy – Yerning tabiiy yo‘ldoshi, Oy o‘zidan nur sochmaydi, Quyoshdan tushgan nurni qaytaradi. Oy Yer atrofini deyarli bir oyda bir marta aylanib chiqadi. Yer, Quyosh va Oyning osmonda bir-biriga nisbatan joylashgan o‘rniga qarab u bizga har xil ko‘rinadi. Bizga Oyning Quyosh nuri bilan yoritilgan qismigina ko‘rinadi. Odamlar osmon jismlarini kuzatish natijasida Oy va Quyosh taqvimlarini tuzishni, quruqlik va okeanlarda turgan joylarini aniqlashni, Yerning kattaligi va shaklini belgilashni o‘rganib olishgan. 

Oy – Yerning tabiiy yo‘ldoshi, Oy o‘zidan nur sochmaydi, Quyoshdan tushgan nurni qaytaradi. Oy Yer atrofini deyarli bir oyda bir marta aylanib chiqadi. Yer, Quyosh va Oyning osmonda bir-biriga nisbatan joylashgan o‘rniga qarab u bizga har xil ko‘rinadi. Bizga Oyning Quyosh nuri bilan yoritilgan qismigina ko‘rinadi. Odamlar osmon jismlarini kuzatish natijasida Oy va Quyosh taqvimlarini tuzishni, quruqlik va okeanlarda turgan joylarini aniqlashni, Yerning kattaligi va shaklini belgilashni o‘rganib olishgan. 

Muhim ma’lumotlar

Oy Yerning sun'iy yo'ldoshi, Yerga eng yaqin osmon jismidir. Radius - 1,738 km. Yoshi - 4,6 milliard yil. Oy Yer atrofida 27,3 kun ichida to'liq aylanishni amalga oshiradi. Oy yuzasi Afrika va Avstraliya hududlarini birlashtirgan. Oyning massasi Yer massasidan 81,53 marta kam. O'rtacha zichlik 3,33 g / sm (Yerning o'rtacha zichligining 0,6). Yer va Oy orasidagi masofa 384395 km (Yerning 60 radiusi). Oyning o'rtacha zichligi 3,34 g / sm³ ni tashkil qiladi.