O’simliklarni himoya qilish kafedrasi o’simliklarni biologik himoya qilish

Kuzgi va tuproq ostidan kemiruvchi tunlamlar entomofaglari. Bularga tuxum, qurt va g’umbak parazitlari kiradi.Ktenixnevmon – Ctenichneumon panzeri keng tarqalgan parazitdir. Kuzgi tunlamdan tashqari g’o’za tunlami va karadrinada ham parazitlik qiladi. Kichik yoshdagi lichinkalik fazasida tunlamlar qurti ichida tuproqda qishlaydi (8-rasm). Parazitning ommaviy uchib chiqishi aprelning ikkinchi o’n kunligida kuzatilib, uchib chiqqan parazit qishlab chiqqan tunlam qurtlari tanasiga odatda bedapoyalarda tuxum qo’yadi. Parazitning yozgi avlodlari rivojlanishi g’o’za dalalarida o’tadi. Tunlam G’umbaklari parazit bilan 2-24% ga zararlanadi.
8-rasm. Ktenixnevmon: 1-voyaga etgan hasharot; 2-lichinka(Meyer, 1935)
Telenga apantelesi – Apantels telengai (Hymenoptera tukumi,Braconidae oilasi) kuzgi va tuproq ostidan zararlovchi boshqa tunlamlarning asosan ichki guruhli parazitidir. Parazitning ikkinchi yoshdagi lichinkalari kuzgi tunlam katta yoshdagi qurtlari ichida tuproqda, ko’pincha bedapoyalarda qishlaydi. Parazit may oyida uchib chiqib, g’o’za maydonida kuzgi tunlamning kichik va o’rta yoshdagi qurtlari tanasiga tuxum qo’yadi. Bir Urg’ochi 500 donagacha tuxum qo’yishi mumkin. Mavsumda 6-7 nasl beradi.
G’alla (poya) arrakashi entomofaglari. Kolliriya –
Collyriacoxator(C.salcitrator) (Hymenoptera turkumi, Ichneumonidae oilasi) to’rtinchi yoshdagi lichinkalik fazasida G’alla (poya) arrakashi lichinkasi ichida qishlaydi, deb ehtimol qilinadi. Bahorda kolliriya Xo’jayin pillasi ichida g’umbakka aylanib, voyaga etgan parazit uchib chiqadi va, xo’jayiniga o’xshab, yiliga bir avlod beradi (9-rasm).
9-rasm. Voyaga etgan hasharot Sollyria coxator(K.E.Voronin va b., 1988)
Gessen pashshasi entomofaglari. Platigaster – Platygaster hiemalis (Hymenoptera turkumi, Platygastridae oilasi) gessen pashshasi pupariysi ichida, katta yoshdagi lichinkalik fazasida qishlaydi. Voyaga etgan parazit gessen pashshasi ikkinchi ommaviy tuxum qo’yish davrida uchib chiqadi va urg’ochilari urug„lanishi bilanoq, qo’shimcha oziqlanmasdan ham tuxum qo’yishga kirishadi. Parazit Xo’jayin tuxum va yangi tug’ilgan lichinkalariga o’rnashib oladi. Parazit urg’ochisi 3 ming donaga qadar tuxum qo’yadi. Ayrim hollarda parazit poliembrioniya usulida ko’payishi ham kuzatiladi. Xo’jayini necha avlod bersa, platigaster ham shuncha nasl berib ko’payadi (10-rasm).