O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi ahmadjon o‘lmasov iqòisodiyot asoslari qayta ishlangan nashri

8-BOB. MEHNAÒ
8.1. Mehnat resurslari
Mehnatning tagi rohat, degan gap bor. Buning ma’nosi shuki,
mehnat bilan barcha noz-ne’matlar yaratiladi, yaxshi mehnat qilgan
farovon yashaydi. Mehnat ahli aholining iqtisodiy faol qismini, jamiyat
mehnat resurslarini tashkil etadi.
Aholi uch guruhga ajraladi: 1) Mehnat yoshiga yetmaganlar, ya’ni
bo‘lg‘usi mehnat resurslari. Bunga O‘zbekistonda 16 yoshgacha bo‘lganlar
kiradi; 2) Mehnat yoshidagilar, ya’ni amaldagi mehnat resurslari. Bunga
O‘zbekistonda 16—59 yoshdagilar kiradi; 3) Mehnat yoshidan chiqqanlar—
pensionerlar. Bularga O‘zbekistonda 54 yoshdan oshgan ayollar va 60
yoshdan oshgan erkaklar kiradi (8.1-rasm).
Mehnat resurslari deganda aholining mehnatga layoqatli qismi
tushuniladi.
8.1-rasm.
Aholi tarkibi.
Kishilar yoshining ulg‘ayishiga qarab mehnat resurslariga avval
qo‘shiladilar, so‘ngra undan chiqadilar. Ularning o‘sishi aholining
ko‘payishiga bog‘liq. Aholi tarkibida yoshlar qanchalik ko‘p bo‘lsa,
shunchalik mehnat resurslari tez o‘sadi. O‘zbekistonda mehnat
resurslari har yili 330 ming kishiga ko‘payadi. Bular maktablarni bitirib,
mehnat yoshiga qadam qo‘ygan yoshlardir.
Mehnat resurslari ishlab chiqarish imkoniyatlarini bildiradi. Biroq
bu imkoniyatlar ro‘yobga chiqishi uchun mehnat yoshidagilar ish
bilan ta’minlanishi zarur. Kishilar mehnatining kerakligi yoki
keraksizligini mehnat bozori belgilaydi.

---

7 4
8.2. Mehnat bozori
Mehnat qilish insonning o‘z ish kuchini foydali sarflashi, ya’ni
uning natijasida tovarlar yoki xizmatlar yaratishdir. Kuch-quvvatni
befoyda sarflash mehnat hisoblanmaydi, albatta. Mehnat ish kuchining
sarflanishi, ish kuchi esa insonning qobiliyati bo‘lib, uning jismidan
ajralgan holda mavjud bo‘lmaydi. Ish kuchi ham tovar bo‘ladi.