O'rta-m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

19-rasm. Yelka
suyagi, suyak
usti pardasi
bilan.
1 -
s u y a k
; 2 -
suyak usti par­
dasi; 
3 -
ilik
bo‘shlig‘i.

---

hosil qiladi. Bu moddalar asta-sekin tog'ay moddalarini egallaydi va 
suyakning zich (kompakt) moddasini hosil qiladi.
3. Suyaklarning rivojlanishida tog'aydan iborat suyak modeli suyakla- 
nib bo'lgandan keyin tog'ay pardasi suyak ust pardasiga aylanadi. Key­
inchalik suyaklar, asosan, suyakning ichki pardasi hisobiga eniga o'sgani 
tufayli periostal suyaklanish (peri — atrof, ust, ostal—suyaklanish) deb 
ataladi. Shunday qilib, perixondral va periostal suyaklanish davrlari bir- 
biri bilan bog'langan bo'lib, birin-ketin boshlanadi. Periostal suyak eniga 
o'sadi, ya’ni yo'g'on tortadi (kengayadi).
4. Enxondral (ichida) suyaklanishda suyak perixondrium ishtirokida, 
osteoblastlar yordamida vujudga keladi. Bunday tog'ay markazida suyak 
orolchasi (yadrosi yoki nuqtasi) paydo bo'lib, periferiyaga qarab o'sadi 
va suyakning g'ovak qismini vujudga keltiradi.
Bu xildagi suyaklanishda tog'aylar to'g'ridan-to'g'ri suyak moddasi- 
ga aylanmaydi, balki ular yemirilgandan keyin suyak moddalari vujudga 
keladi. Shuning uchun bu xildagi suyaklanish ikkilamchi suyaklanish deb 
ataladi, kalla tubi (asosi)ning suyaklari, tana va qo'l-oyoq suyaklari 
ikkilamchi suyaklanishdan paydo bo'ladi. Suyaklanish jarayoni suyaklar­
ning bajaradigan vazifalariga qarab, ularning o'rta qismlaridan boshlanadi 
va suyakning tanasi (diafizi) paydo bo'ladi. Asosiy og'irlik hamma vaqt 
suyaklar tanasiga tushadi. Suyaklar uchlari, muskul va boylamlarning 
yopishgan joylari ikki yoshdan suyaklana boshlaydi.
Suyaklanish jarayonining oxirida suyak tanasi bilan uchi oralig'i — 
bo'yin qismi tog'ay to'qimasi bilan suyak uchini qoplab turgan yupqa 
parda — bo'g'im pardasi va tog'aylari qoladi. Suyaklar uchlari va bo'yin 
qismi tog'aylari asta-sekin yemirilib, odam 22— 25 yoshga borganida 
suyakka aylanadi. Natijada suyaklar bo'yiga qarab o'sadi va oxirida tana 
bilan uch qismi birlashib, bir butun suyakni vujudga keltiradi.