O'rta-m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

42. Taqim osti boldir kanallari qaysi muskullar oralig'ida joylashgan?
43. To'qimalarning qo'zg'aluvchanlik xususiyati.
44. To'qimadagi bioelektr hodisalari.
45. Muskullardagi ionlar harakati to'g'risida nimalami bilasiz? Q o'sh elektr quvvati
nima?
46. Muskullaming o'tkazuvchanlik qobiliyati.
47. Reobaza va xronaksiya nima?
48. Absolut qo'zg'aluvchanlikni tushuntiring.
49. Izotonik va izometrik qisqarishlar.
50. Muskullaming absolut kuchi qanday aniqlanadi?

---

Ichki a’zolarga ko'krak, qorin va chanoq bo'shliqlarida joylashgan 
a’zolar kiradi. Ichki a’zolar bajaradigan ishiga qarab alohida sistemalarga 
ajratiladi. Hazm va nafas a’zolarining boshlanish qismlari bo'yin hamda 
kalla sohasida joylashgan. Siydik ajratish a’zolarining boshlanish qismi 
qorin pardasining orqa sohasida, davomi esa chanoq bo'shlig'ida joylashgan. 
Jinsiy a ’zolar ham chanoq bo'shlig'ida joylashgan. Hazm, nafas va siydik 
ajratish a’zolari organizmda moddalar almashinuvida qatnashadi. Jinsiy 
a’zolar, odatda, ichki — shilliq va shilliq osti qavatlari, o'rta — muskul 
qavati va tashqi — seroz parda qavatidan tuzilgan (95-rasm).
Shilliq parda
— hazm a’zolarining hamma qismi (og'iz bo 'sh lig 'i, 
halqum, qizilo'ngach, m e’da va ichaklar)ni ichki tomondan qoplab tura­
di. Shilliq qavatning ustki yuzasini esa 
epiteliy parda o'rab oladi. Epiteliy parda 
hazm a ’zolarining hamm a qism larida 
(me’dadan tashqari) bir xil k o 'p qavatli 
yassi epiteliy bilan, me’da esa bir qavatli 
prizmatik epiteliy bilan qoplangan.
Shilliq qavat rangi undagi qon tomirlari 
va qonning ko'p yoki oz bo'lishiga qarab 
pushti rangdan tortib to'q qizil ranggacha 
bo'ladi.
Shilliq o sti qavati
shakllanm agan 
biriktiruvchi to'qim adan tuzilgan bo'lib, 
shilliq qavati bilan qo'shilib turadi. Shilliq 
osti qavati hazm a’zolarida, og'iz bo'shlig'i 
va halqumdan tashqari, shilliq pardaning 
burmalarini hosil qiladi.
Muskul qavat
hazm a’zolari devorida- 
gi shilliq va shilliq osti qavatidan keyingi 
uchinchi qavat bo'lib, silliq muskullardan 
tuzilgan. Ammo og'iz bo'shlig'i, halqum, 
qizilo'ngachning yuqori qismi va orqa 
chiqaruv teshigi devori ko'ndalang-targ'il 
muskul tolalaridan iborat. Silliq muskul 
tolalari, odatda, aylanma va uzunasiga ikki 
qavat joylashadi. Silliq muskul o'zining 
tuzilishi va fiziologik xususiyatlari bilan 
ko'ndalang-targ'il muskullardan farq qiladi. 
Qo'zg'alishni ular juda sekin o'tkazadi. 
Jumladan, qo'zg'alish odam-ning ingichka 
ichagida 
1
sm/s tezlikda tarqaladi.