Organik kimyo fanidan Mustaqil ishi Tekshirdi: Tursunov. D bajardi: Sayfullayev. S. M shahrisabz-2021 Mavzu: Sikloalkanlar Reja

Nitrolanish reaksiyasi: Yuqori temperaturada nitrat kislota alkanlarni oksidlab uglerod (II) oksidga, nitrobirikmalarga, hatto spirt, aldegid, keton va kislotalarga aylantiradi.

Yuqori temperatura (440^oC) ta’sirida va bosim ostida to’yingan uglevodorodlarga suyultirilgan (12 – 14 %) nitrat kislota ta’sir ettirilganda dastlab uchlamchi keyin ikkilamchi va nihoyat birlamchi uglevodoroddagi vodorodlar nitrat kislota qoldig’I (NO₂) ga almashinishini birinchi bo’lib M. I. Konovalov (1888 – yil) aniqlagan. Shu sababli bu reaksiya nitrolanish yoki Konovalov reaksiyasi deyiladi.

Nitrolanish reaksiyasi ham radikal mexanizm bo’yicha boradi:

2HNO₃  N₂O₄ + H₂O + 1/2O₂, N₂O₄  2NO₂^- inisirlovchi agent

Metan nitrolanganda uning deyarli hammasi nitrometanga aylanadi (boshqa hollarda nitrolash unumi 40 %dan oshmaydi ) :

Metandan keyingi uglevodorod gomologlari nitrolanganda bir qancha uglevodorodning nitrobirikmalarini aralashmasi hosil bo’ladi. Masalan : etan nitrolanganda nitroetan va nitrometan hosil bo’ladi.

2.