О.ҚАюмов чет эл адабиёти тарихи илк урта асрлар, уйгониш даври ва XVII asr

Кухулин ҳақида қиссалар. Кухулин ҳақидаги сагалар Кухулиннинг туғилиши ҳақидаги қисса билан бошланади. Қиссада тасвирланган урф-одатлар унинг жуда қадимги даврга хос эканлигидан дарак беради. Кухулиннинг келиб чиқиши ҳақида турли афсоналар бор. Бир ривоятда Кухулин Конхобарнинг синглиси Дехтри билан Луг (қадимги кельт афсоналарида нур, санъат худоси)нинг ўғли деб кўрсатилади; унда Сетанта исмли бу боланинг ёшлигиданоқ тенгдошларидан кучли ва чаққон бўлганлиги ҳикоя қилинади.
Конхобар ва унинг жангчилари темирчи Куланникига зиёфатга борадилар. Бола ҳам Куланникига қараб йўл олади. Куланнинг жуда зўр ити болага ҳужум қилади. Олти ёшли Сетанта сопқондан тош отиб, итни ўлдиради. Кулан итнинг ўрнига саройни бир қанча вақт қўриқлаб беришни боладан талаб қилади, боланинг Кухулин (Кулан ити) номини олиши шу вақтдан бошланган. Кухулин забардаст, чаққон ва гўзал йигит бўлиб ўсади. У ирланд аёлларининг диққатини ўзига тортади. Уладлар йигитга муносиб қаллиқ ахтарадилар. Муносиб қиз топилмагач, Кухулиннинг ўзи қиз ахтаришга киришади. Қиз топиш унинг биринчи қаҳрамонлик кураши билан боғланган.
Кухулин Луг боғида Эмер исмли қизни учратиб, у билан суҳбатлашади. Улар бир-бирларини синаш учун саволлар берадилар. Кухулин гўзал, доно ва чевар Эмирни севиб қолади. Бироқ қизнинг отаси Форгал йигитни ҳалок эгиш мақсадида унга хавфли ва ниҳоятда оғир топшириқ беради. (Шу ўринда Кухулиннинг ҳарбий жангларда чиниқиши ҳикоя қилинади.)
Кухулин хатарли йўлдан ўтиб, кўп тўсиқларни енгиб, Скатах элига боради, у ерда қаҳрамон аёл қўлида жанговарлик маҳоратини оширади. Бу элга ҳужум қилган душман аскарларига ҳам зарба беради. Кухулин кўп душманларни енгиб, Эмерга эришади ва уни Конхобар саройнга олиб бориб, бахтли турмуш кечиради. Кухулин 17 ёшга кирганида жуда катта қаҳрамонлик кўрсатади.
Конкахт қироличаси Медб уладларнинг зўр бир буқасини тортиб олиш баҳонасида уларга ҳужум қилади. Бу вақтда бутун улад сеҳрли дардга чалинган эди. Фақат Кухулин, гўё илоҳий авлодга мансуб бўлганидан, касал бўлмайди. Шунинг учун ёлғиз Кухулиннинг ўзи бутун Ирландияни уч ой давомида душман ҳамласидан ҳимоя қилади, дарё кечигида туриб олиб, сеҳргарлик билан душман аскарларини яккама-якка келишга мажбур этади ва уларни бирма-бир мағлубиятга учратади. Уладлар касалликдан тузалиб, ёрдамга келганларидан кейин, душман бутунлай тор-мор этилади.
Бу воқеа акс этган «Куальнгедан буқа ўғирлаш» қиссасида Кухулиннинг матонати, ақли ва қаҳрамонлиги тўла гавдаланган. Бу эпос ўз мазмуни билан грек эпоси «Илиада»га ўхшайди. Лекин ихтилоф аёл учун эмас, буқа туфайли юзага келиши билан фарқ қилади.