O ‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi


I BOB: TURKISTON MUXTORIYAT TASHKIL ETILISH VA FAOLIYATI



Download 485,06 Kb.
bet3/10
Sana12.04.2022
Hajmi485,06 Kb.
#545766
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
TURKISTON MUХTORIYATI VA JADIDLAR

I BOB: TURKISTON MUXTORIYAT TASHKIL ETILISH VA FAOLIYATI
1.1. Turkistonda muxtoriyat uchun kurash harakatini yuzaga kelishi.

1917-yil boshlarida Petrogradda bo’lib o‘tgan voqealar ta’sirida Turkistonda yangi jamiyat kurtaklarini shakllantirish uchun harakat boshlanib ketdi. Turkistonga muxtoriyat maqomini berish g’oyasi nafaqat demokratik ziyolilar orasida hatto oddiy odamlar o’rtasida ham ommalashgan edi . 1917-yil mart aprel oylarida o’lkasining siyosiy uyg’onishida tub burilish davri bo’ldi. Turkiston jadidlari Mahmudxo’ja Behbudiy, Munavvar Qori Abdurashidxonov Ubaydulla Xo’jayev, Sadriddin Ayniy, Usmon xo’ja Mustafo Cho’qay Muhammadjon Tanishboyev Sherali Lapin Ahmad Zaki Validiy , To’gon Obidjon Mahmudov o’lkada yangi tashkil etilgan “Shuroiy Islomiya” (1917-yil mart) “Sho‘roi Ulamo “ (1917-yil iyun) Turon jamiyatlari va Turk odami markaziyat ( Fediralistlar) firqasining (1917-yil iyul) “ Ittifoqi mustiymin (1917-yil sentabr) siyosiy partiyalarini tuzilishida yetakchi rol o‘ynaydilar4.


Siyosiy partiyalar ayniqsa “Sho’roi Islomning jadidlari yetakchi harakati sifatida o’lkaning ko’p qismlarida o’z faoliyatini olib bordi. Biroq Toshkentda Mustahkam o‘rnashib olgan sovet komissaiariati qizil qo‘shin kuchigi tayanib milliy markaz “deb hisoblangan.”Markaziy Sho‘roi Islom” harakatiga ochiqdan ochiq to‘sqinlik qildi.Shundan keyin milliy markaz o‘z harakatini Qo‘qondan turib davom etishiga qaror qildi5.
1917-yil 26-noyabrda Qo‘qon shahrida o‘lka musulmonlari IV favqulotda syezdi ish boshladi. Mandat komissiyasi azosi T Norbo‘tabekov Suyezd qatnashchilari tarkibi haqida axborot berdi. Bunga ko‘ra Farg‘onada-100, Sirdaryodan-22, Samarqandda-21 Buxorodan-4, Kasbiyortidan-4, vakil qatnashayotgan edi6. Unda o‘lkaning 5 viloyatidan 200 nafardan ziyodroq vakillar ishtirok etdi. Qurultoy ishida «Sho‘royi Islomiya», «Sho‘royi Ulamo», Musulmon harbiylari sho‘rosi, O‘lka yahudiylar jamiyati namoyandalari qatnashdilar. Qurultoy hay’atiga o‘lka xalqlarining taniqli kishilari — Mustafo Cho‘qay, U. Asadullaxo‘jayev, Yurali Agayev, S. Akayev, Obidjon Mahmudov, Abdurahmon O‘razayev, Islom Shoahmedov, Kamol qozi, Karimboyev va boshqalar, jami 13 kishi saylandi. Mazkur qurultoyning 3 kun to‘xtovsiz davom etgan faoliyatining yakuni o‘laroq Turkiston Muxtoriyatini tuzishga muvaffaq bo‘lindi. Yangidan tarkib topayotgan davlat Turkiston Muxtoriyati deb ataladigan bo‘ldi. Ta’sis majlisi chaqirilgunga qadar hokimiyat to‘lig‘icha Turkiston Muvaqqat Kengashi va Turkiston Xalq (Milliy) Majlisi (54 kishidan iborat) qo‘lida bo‘lishligi ta’kidlandi.
Turkiston Muxtoriyatini qabul qilish haqidagi qarorda shunday deyiladi: «Turkistonda yashab turgan turli millatga mansub aholi Rossiya inqilobi da’vat etgan xalqlarning o‘z huquqlarini o‘zlari belgilash xususidagi irodasini namoyon etib, Turkistonni Federativ Rossiya respublikasi tarkibida hududiy jihatdan muxtor deb e’lon qiladi, shu bilan birga muxtoriyatning qaror topish shakllarini Ta’sis majlisiga havola etadi». Qurultoy «Turkistonda yashab turgan milliy ozchilik aholi huquqlarining muttasil himoya qilinishini tantanali ravishda e’lon qiladi».7

Download 485,06 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish