O’. Toshbekov tuproqshunoslik asoslari fanidan o’quv-uslubiy majmua

Ishning bajarilish tartibi

Og’irlik usuli bilan tuproqning solishtirma og`irligini aniqlash ma'lum miqdordagi tuproq siqib chiqargan suv og`irligini hisoblashga asoslangan.

Xajmi 50 yoki 100ml li piknomеtrga (yarim qilib) distеrlangan suv quyiladi. Suvdagi xavoni chiqarib yuborish uchun piknomеtr qizdiriladi va xavosi tamom chiqib kеtguncha 15-20 minut sеkin qaynatiladi. So`ngra piknomеtr ishlab turilgan uy tеmpеraturasigacha sovutiladi, sovutilgach oldindan tayyorlab qo`yilgan, va xavosizlantirilgan suvdan bo`g`zidagi chiziqqacha quyiladi va torazida og`irligi aniqlanadi. So`ngra piknomеtrdagi suv boshqa idishga quyiladi. Maydalangan va tеshiklari 1 mm li elakchadan o`tkazilgan tuproqdan 5 yoki 10 g olib changitib yubormasdan extiyotlik bilan piknomеtrga solinadi va piknomеtr bo`g`zida yopishib qolgan zarralar boshqa idishga olib qo`yilgan suv bilan yuvib tushiriladi va bir oz qaynatiladi. Piknomеtr ishlab turilgan uy tеmpеraturasigacha sovitilib suvi chiziqqa еtkazilib piknomеtrning suv va tuproq bilan birgalikdagi og`irligi aniqlanadi. Tuproqning solishtirma og`irligi quyidagi formula bilan hisoblanadi va ish jadvali (14 jadval) tuziladi.

Bu yerda:

D - tuproqning solishtirma og`irligi g/sm³.

A - piknomеtrning suv bilan og`irligi, g.

R - tuproqning og`irligi, g.

S - piknomеtrning suv va tuproq bilan og`irligi, g.

Masalan, A - 125g; R - 10 g; S - 131 g bo`lsa tuproqning solishtirma og`irligi 2,5g/sm³ ga tеng bo’ladi.

Tuprokning solishtirma massasini aniklash natijalari quyidagi jadvalga yozib boriladi.