O. M. Ibragimov Siyob Abu Ali Ibn Sino nomidagi Jamoat salomatligi

O‘quv rejaga muvofiq o‘z
aro bog‘liq bo‘lgan fan 
nomi 
-
Anatomiya 
-
Fiziologiya 
-
Patologiya 
-
Gistologiya, sitologiya, embriologiya 
-
Akusherlik
-
Ginekologiya va reproduktiv salomatlik 
-
Tibbiyot kasbiga kirish 
-
Pediatriya 
-
Hamshiralik ishi 
-
Klinik va biokimyoviy tekshirish texnikasi
O‘qitish ni tashkiliy shakli 
N – nazariy
A – amaliy
Dasturga qo‘yilgan talab
Majburiy
O‘qitish tili
Guruhga tayinlangan dars tili asosida
Baholash tartibi
Joriy baholash tartibiga asoslanib 
O‘quv chilarning bilim va 
Ko‘nikmalarini baholash
Yozma, og‘zaki, savol – javob, munozara, test, vaziyatli masalalar 
yechish, amaliy topshiriqni bajarish, genetikaga oid masalalar yechish 
Ko‘nikmalarini namoyish etish 
 
 
2.O‘quv dasturining mazmuni 
№ 
Mavzular nomi 
 
J
a
m
i 
U
qi
ti
sh
n
in
g
 t
a
sh
k
il
iy
 
sh
a
kl
i 
M
u
st
aq
il
 t
a’
li
m
 
1 
Tibbiyotda 
biologiyaning 
tutgan o‘rni. 
Tibbiyot 
genetikasining 
rivojlanish tarixi, 
yutuqlari va 
o‘rganish usullari. 
Biologiya fani haqida tushuncha, uning 
tibbiyotdaga ahamiyati. Shifokor tayyorlashda 
biologiyaning o‘rni va vazifalari. Odamning boshqa 
tirik organizmlar va tashqi muxit omillari bilan 
bog‘liqligi. 
Genetika tushunchasi. Genetikani boshqa fanlar 
orasidagi o‘rni. Genetika irsiyat va o‘z
garuvchanlik qonuniyatlarini o’rganadigan fan. 
Irsiyat va o‘z garuvchanlik barcha tirik 
organizmlarning, shu jumladan odamning 
umumbiologik hususiyati ekanligi. 
Genetikaning rivojlanish tarixi (klassik genetika 
davri, neoklassisizim davri, sintetik genetika davri) 
va tarmoqlari. 
Tibbiyot genetikasining rivojlanish tarixi, yutuqlari 
va o‘rganish usullari. Tibbiyot kollejlari talabalarini 
tayyorlashda tibbiy genetika fanining o‘rni, 
Sog‘liqni saqlash tizimining tarkibiy qismi 
ekanligi. Mamlakatimizda tibbiyot genetikasining 
rivojlanishiga o‘z hissasini qo‘shgan olimlar va 
shifokorlarning ishlari va yutuqlari. 
4 
N-2 
A-2 
- 
2 
Irsiyatning 
Tirik organizmlarning hujayraviy tuzilishi va 
4 
N-2 
2 

---

sitologik asoslari. 
kimyoviy tarkibi (noorganik va organik tarkibi). 
Hujayra - genetik va strukturaviy biologik 
birlik. Yadroning tuzilishi, unda xromosomalarning 
joylanishi. Xromosomaning tuzilishi va funksiyasi. 
Xromosomalarning bo’yalish hususiyati va uni 
odam kariotipini aniqlashdagi ahamiyati. Odam 
kariotipi va idiogrammasi. 
A-2 
3 
Hujayra 
biologiyasi. 
Hujayraning ko‘p
ayishi. 
Hujayra sikli va uning davriyligi. Hujayraning 
bo’linish usullari: amitoz, mitoz va meyoz. 
Hujayraning mitotik siklida xromosomalarni 
dinamik o‘zgarishi. Mitozning biologik ahamiyati. 
Meyoz – jinsiy hujayralarning hosil bo‘lish usuli. 
Spermatogenez va ovogenez, ularning biologik 
ahamiyati. Meyoz davrida xromosomalarda sodir 
bo‘ladigan o‘zgarishlar. Meyozning biologik 
ahamiyati. Meyoz fazalarida xromosomalarda sodir 
bo‘ladigan xatoliklar va ularning oqibatlari. 
Qirqdan oshgan ayollarda meyoz fazalaridagi 
xatoliklarning (chastotasining) ko‘p ayishi. 
4 
N-2 
A-2 
2 
4 
Mikroskop bilan 
ishlash. Hujayra 
tuzilishi bilan 
tanishish. 
Prokariot va eukariot hujayralarning umumiy 
tuzilishini o‘rganish. Vaqtinchalik preparat 
tayyorlash va unda hujayra organoidlarini o‘rganish. 
Doimiy preparatlarda hayvon organoidlarini 
o‘rganib , tasvirini chizish. 
Doimiy preparatlarda mitoz, meyoz bo’linishning 
fazalarini o‘rganish. 
4 
A-2 
2 
5 
Irsiyatning 
biokimyoviy 
asoslari. 
Nuklein 
kislotalarning 
tuzilishi va soni 
bo‘yicha
masalalar yechish. 
Nuklein kislotalar, ularning kimyoviy tuzilishi, 
xillari va vazifalari. Nuklein kislotalarning irsiyatda 
tutgan o‘rni. DNK replikasiyasi va uning irsiyatdagi 
ahamiyati. Oqsil sintezida ishtirok etuvchi 
aminokislotalar.
Genlarning tuzilishi va genetik axborot. Hujayrada 
irsiy axborotni replikasiyasi, transkripsiyasi va 
translyasiyasi. Genetik kod va uning ahamiyati. 
Nuklein kislotalarning tuzilishi, soni bo‘yicha
masalalarni yechish. DNK ning ikki xissa oshishi, 
oqsil biosinteziga tegishli masalalarni yechish. 
Oqsil biosintezi bosqichlarini o‘rganish. Masalalar 
yechishda genetik koddan foydalanish. 
4 
N-2 
A-4 
2 
6 
Genetik injeneriya 
va biotexnologiya 
Genetik injeneriya. Biotexnologiya. Gen 
injeneriyasi va biotexnologiyaning tibbiyotdagi 
ahamiyati. Gen terapiyasi. Hujayra injeneriyasi va 
klonlash. Odam genomining o‘z iga xosligi. Geni 
o‘z gartirilgan oziq - ovqat mahsulotlari va 
organizmlar. Genomli o‘z gargan organizmlarning 
kelajakdagi roli. 
4 
N-2 
A-2 
2 
7 
Oqsil biosintezi. 
Mavzuga doir 
masalalar yechish. 
Nuklein kislotalarning irsiy axborotni o‘tkazish dagi 
va oqsil biosintezidagi rolini aniqlash. Oqsil 
biosintezini o‘rganish bo‘yicha masalalar yechish. 
4 
A-2 
- 
8 
Klassik genetika 
asoslari. G. Mendel 
qonunlari. 
Belgilarning 
nasllanish 
G.Mendelning asosiy qonuniyatlari. Monoduragay, 
diduragay, poliduragay chatishtirish va ularning 
sitologik mohiyatlari. Avlod duragaylarini 
nasillanishida belgilarning mustaqil holda
kombinasiyalanishi. Belgilarning ajralish 
4 
N-2 
A-4 
2 

---

qonunlari bo‘yicha
masalalar yechish. 
qoidasining buzilishi. Oraliq formadagi irsiylanish, 
bekkross – tahliliy chatishtirish.
Monoduragay, diduragay va poliduragay 
chatishtirish bo‘yicha masalalar yechish. 
9 
Genlarning o‘z aro 
ta’siri.
Allel va allel emas 
genlarning o‘z aro 
ta’siriga doir 
masalalar yechish. 
Genlarning o‘z aro ta’siri (allel va noallel 
genlarning ta’siri). 
Qon guruhlari va rezus-faktorni irsiylanishi. 
Qon guruhlari, rezus-faktor, epistaz, polimeriya, 
komplementarlik bo‘yicha masalalar yechish. 
6 
N-2 
A-4 
2 
10 Irsiyatning 
xromosoma 
nazariyasi. 
Irsiyatning xromosoma nazariyasi. T.Morgan 
va uning shogirdlari tomonidan irsiyatning 
xromosoma nazariyasining yaratilishi. 
Genlarning xromosomada joylashishi. Allel 
genlarning gomologik xromosomalarda, gomologik 
lokuslarida joylashishi. Genlarning xromosomada 
bir chiziq, bo‘lib joylashishi. Genetik xarita. 
Xromosoma - genlarning birikkan guruhi ifodasi. 
Irsiyatning xromosoma nazariyasini qoidalari. Jins 
genetikasi. Jinsni boshqarish. 
6 
N-2 
A-2 
2 
11 Belgilarning jinsga 
bog‘liq holda 
irsiylanishi. 
Irsiylanishning modellari. Oilaviy genetik 
belgilarning irsiylanishi. Krossengoverning turlari. 
Krossengoverning belgilarning irsiylanishidagi 
roli. Tashqi muhitning krossengoverga ta’siri. 
Jinsga bog‘liq belgilar va kasalliklar. X-
xromosomaga bog‘liq belgilar. U-xromosomaga 
bog‘liq allellar. Jinslar nisbati. Jinsni aniqlash 
muddatlari. Progam, singam, epigam jinsni 
aniqlash usullari. Jinsni boshqarishning 
tibbiyotdagi ahamiyati. Irsiyatning xromosoma 
nazariyasining tibbiyotdagi roli. 
6 
N-2 
A-2 
2 
12 O‘z garuvchanlik. 
Uning xillari va 
tibbiyotdagi roli. 
Modifikasion va 
mutasion 
o‘zgaruvchanlik. 
Kanserogenez-ning 
biologik va genetik 
asoslari 
O‘zgaruvchanlik va uning xillari: 
kombinativ, mutasion, modifikasion. 
Modifikasion o‘zgaruvchanlik. Belgilarning 
reaksiya normasi. Fenokopiyalar. O‘zgarishning 
moslanish xarakteri. Odamlarda belgilarning 
ruyobga chiqishida muhit va genotipning o‘zaro 
ta’siri. Modifikasion o‘zgaruvchanlikni 
o‘rganishning statistik usullari. Odamlarning 
genetik jihatdan turli - tumanligini ta’minlashda 
kombinativ o‘zgaruvchanlik. 
Mutasion o‘zgaruvchanlik va uning xillari. Mutagen 
omillar. Antimutagenez. Genetik materialning 
reparasiyasi. Reparasiya evolyusiyada vujudga 
kelgan, xususiyatdir. DNK reparasiyasining 
mexanizmlari. Reparasiyani ta’minlovchi 
fermentlarning genetik jihatdan farqlanishi. 
Odamlarning mutagen ta’sirlarga bo‘lgan har 
xil chidamliligi. Reparasiyaning buzilishi bilan 
bog‘liq bo‘lgan mutasiyalar va ularning odamlar 
irsiyatidagi ahamiyati. 
Kanserogenezning biologik asoslari. 
Profilaktikasi. 
Irsiy va irsiy bo’lmagan o‘z garuvchanlikni 
4 
N-4 
A-4 
4 

---

o‘rganish. Variasion qator tuzish. 
13 Irsiy kasalliklar 
tasnifi. 
Irsiy kasalliklarning tasnifi (gen, xromosoma, 
genom kasalliklari) va nasllanish mexanizmi. Irsiy 
kasalliklarning kelib chiqish mexanizmi. Irsiy 
patologiyalarning yuzaga chiqishida o‘ziga xos 
klinik xususiyatlar. 
6 
N-2 
A-2 
2 
14 Gen kasalliklari. 
Gen kasalliklari: aminokislotalar, oqsil, uglevodlar, 
lipidlar va garmonlar almashinuvining buzilishi. 
Aminokislotalar almashinuvining buzilishi: 
autosoma - dominant tipda irsiylanuvchi 
kasalliklar, autosoma – resessiv tipda irsiylanuvchi 
kasalliklar. Uglevodlar almashinuvining buzilishi: 
autosom – dominant va autosom resessiv tipda 
irsiylanuvchi kasalliklar. Lipidlar almashinuvining 
buzilishi: autosom dominant va resessiv tipda 
irsiylanuvchi kasalliklar. 
4 
A-2 
2 
15 Xromosoma 
kasalliklari. 
Xromosoma 
kasalliklarida 
kariotipni aniqlash. 
Xromosoma kasalliklari, ularning kelib chiqish 
mexanizmlari va irsiylanishini. 
X – xromosomaga birikkan kasalliklar. Xromosoma 
kasalliklar: autosom trisomiyalar, jinsiy 
xromosomalar polisomiyasi va monosomiyasi. 
Sog‘lom odam somatik hujayrasining yadrosidagi 
xromosomalar soni, xillari va shakli. 
6 
A-4 
4 
16 Multifaktorial 
kasalliklar. 
Irsiy kasalliklar 
patologiyasini 
o‘rganishga doir 
vaziyatli masalalar 
yechish. 
Multifaktorial kasalliklar. Multifaktorial kasalliklar 
tasnifi va klinik belgilari. Rivojlanish nuqsonlari. 
Irsiy kasalliklar patologiyasini o‘rganishga doir 
vaziyatli masalalar yechish. 
6 
A-4 
2 
17 Tibbiyot 
genetikasida 
tekshirish usullari. 
Genealogik usul. 
Avlodlar 
shajarasiga qarab 
irsiy 
kasalliklarning 
nasllanishini 
aniqlash. 
Odam - genetik tekshirish obyekti sifatida. Odam 
irsiyatini o‘rganishning genealogik, egizaklar, 
biokimyoviy, sitogenetik, ontogenetik, populyasion-
statistik usullari va ularning tibbiyot genetikasida
qo‘l lanilishi. 
Genealogik usul
 – 
avlodlar shajarasini tuzish usuli. 
Genealogik usulni ishlatishda qo‘l laniladigan 
shartli belgilar. Avlodlar shajarasini tuzish va uni 
tahlil qilishni o‘rganish. 
Avlodlar shajarasini tahlil qilish orqali irsiy 
kasalliklarning autosom – resessiv, autosom – 
dominant yoki jinsga birikkan holda irsiylanishini 
aniqlash. 
6 
N-2 
A-4 
4 
18 Irsiy 
kasalliklarning 
autosom-dominant 
tipda irsiylanishi,
kasalliklarni 
avloddan-avlodga 
o‘tish i bo‘yicha
masalalar yechish. 
Irsiy kasalliklarni autosom-dominant tipda nasldan-
naslga o‘tish mexanizmi. Marfan sindromi, 
neyrofibromatoz, Gentington xoreyasi. 
Kasalliklarini avlodlarda irsiylanishiga doir 
masalalar yechish. 
4 
N-2 
A-4 
2 
19 Irsiy 
kasalliklarning 
autosom-resessiv 
Irsiy kasalliklarni autosom-resessiv tipda nasldan-
naslga o‘tish mexanizmi. Mukovissidoz, 
alkaptonuriya, galaktozemiya, o‘roqsimon anemiya. 
4 
N-2 
A-4 
2 

---

tipda irsiylanishi, 
kasalliklarni 
avloddan-avlodga 
o‘tish i bo‘yicha
masalalar yechish. 
Kasalliklarini avloddan-avlodga o‘tish i va 
namoyon bo‘lishiga doir masalalar yechish. 
20 Jins bilan birikkan 
kasalliklar. 
Jinsga birikkan 
kasalliklarni 
irsiylanishiga doir 
masalalar yechish. 
X-dominant va resessiv tipda irsiylanuvchi 
kasalliklar. U-xromosomaga birikkan belgilarning 
irsiylanishini o‘rganish. 
Gemofiliya, shapko’rlik, albinizm, daltonizm, 
tug‘ma kar-soqovlik kasalliklarining irsiylanishiga 
doir masalalar yechish. 
4 
N-2 
A-2 
2 
21 Tekshirishning 
egizaklar usuli. 
Mono- va dizigotali 
egizaklarda 
kasalliklarning 
rivojlanishi. 
Egizaklar haqida tushuncha. Monozigot va dizigot 
egizaklar dunyoga kelishi. Egizaklarni o‘rganish 
usuli - organizm belgilarini shakillanishida genotip 
va atrof muhit omillari ta’sirini aniqlash vositasi 
ekanligi. Egizaklarning konkordantlik va 
diskordantlik belgilari. Konkordantlik darajasini 
o‘rganish. Egizaklarning hayot tarziga atrof-muhit 
omillarining ta’siri.
Egizaklarda irsiy kasalliklar patogenezini o‘rganish. 
Egizaklarda irsiy kasalliklarning kechishi. 
4 
A-4 
4 
22 Dermatoglifika va 
sitogenetik 
tekshirish usullari. 
Dermatoglifika tushunchasi, uning bo‘lim lari. 
Dermatoglifik tekshirishning genetik kasalliklarni 
aniqlashdagi ahamiyati. 
Sitogenetik tekshirish usulining mohiyati, o‘tkazish 
bosqichlari. genetik kasalliklarni aniqlashdagi 
ahamiyati. 
4 
A-2 
2 
23 Biokimyoviy va 
populyasion-
statistik tekshirish 
usullari. 
Biokimyoviy tekshirish usulining mohiyati, irsiy 
kasalliklarni aniqlash va barvaqt tashhis qo‘yish
dagi ahamiyati. 
Populyasiya tushunchasi. Populyasion-statistik 
tekshirish usulining mohiyati, uni tibbiyotda qo‘l 
lash. Xardi-Vaynberg formulasi. 
4 
A-2 
2 
24 Irsiy kasalliklarni 
davolash usullari 
va profilaktikasi. 
Tibbiy-genetik 
maslahat. 
Irsiy kasalliklarning profilaktika turlari va 
formalari. Perinatal diagnostika. Chaqaloqlar 
skriningi. 
Irsiy kasalliklarni davolash: simptomatik, 
patogenetik, etiologik, xirurgik. Farmokogenetik 
davolash. Tibbiyot genetikasining huquqiy va etik 
tomonlari. 
Odamlarda kuzatiladigan nikoh tiplari va ularning 
tibbiy-genetik tomonlari. Autbriding va inbriding 
nikohlarining tibbiy – genetik tomonlari. 
Qarindoshlar orasidagi nikohlarning o‘z iga xos 
tomonlari. Qarindoshlik darajalari va ulardagi 
genlar umumiyligi. Qarindoshlik va inbriding 
koeffisentlari, ularning aniqlash, koeffisiyent 
ko’rsatkichlarini ortishi yoki kamayishiga sababchi 
bo‘ladigan omillar. Tibbiy-genetik maslahat. 
Tibbiy-genetik maslahat uyushtirilishining 
mohiyati. Perespektiv maslahat, retrospektiv 
maslahat. 
4 
N-4 
A-4