Новда, поя вазифаси ва морфологик тузилиши

Aim.uz

Новда, поя вазифаси ва морфологик тузилиши


Режа:

1. 
   Новда ва унинг тузилиши.
   
2. 
   Куртакнинг тузилиши.
   
3. 
   Новданинг шохланиш типлари.
   
4. 
   Поянинг ҳаёт кечириш даврига қараб турлари.
   
5. 
   Новданинг шакл ўзгариши.
   

1. Баргли пояга новда дейилади. Унинг асосий вазифаси ўсимликнинг ҳаводан озиқланишига хизмат қилади. Поя барг ва илдиз орасида богловчи звено бўлиб, унда ҳосил бўлган моддаларни ўтказиб беради. Поя ён новдаларини ва баргни тутиб туриб маханик функцияни бажаради.
Новда куртакдан ёки уруғдан ҳосил бўлади. Новдани барг бирикиб турадиган қисми барг ўрни ёки бўғин деб номланади. Биринчи бўғинидан иккинчи бўғинигача бўлган масофа бўғин оралиғи дейилади.
Барг ва поя оралиғидаги масофа барг қўлтиғи дейилади.
Бўғин оралиғи узун ва қисқа бўлади. Агар бўғин оралиғи қисқа бўлса қисқа бўғинли, узун бўлса узун бўғинли новдалар дейилади.
Новдада бўғин ва бўғин оралиқлари бир неча бўлиб улар доимо такрорланиб туради. Бу ходисага метамерия дейилади.
2. Куртак бу новданинг муртак ҳолат идир. Унда барг ва поя муртакда жойлашган сингари жойлашади.
Ҳар бир куртакнинг тузилиши ўсиш конусини ҳимоя қилишга қаратилган. Куртакнинг ташқи қисмини қоплаб турувчи барглар кутин ва мумсимон моддани шимиб, тангачалар ҳосил қилади. Тангачалар темир дарахтида кора рангда бўлиб физиологик ҳимоя қилиш вазифасини бажаради. Каштан баргли эман дарахти куртаклари майда туклар билан копланган бўлади. Куртак пояда жойлашган урнига қараб қуйидаги турларга бўлинади.
Апикал- учки куртаклар. Ён куртаклар.
Ён куртаклар барг куйнида жойлашади, шунинг учун бу куртакларни ён куртаклар дейилади. Куртакларни фаолиятига қараб актив куртаклар ва яширин куртакларга ажратилади. Яширин куртаклар дарахтсимон ўсимликларда кўп учрайди. Қўшимча куртаклар илдизда, пояда ҳосил бўлади.
Келиб чиқишига кўра: вегетатив куртаклар. Гул ҳосил қилувчи куртаклар. Аралаш куртакларга бўлинади.
Вегетатив куртаклар новда, гул ҳосил қилувчи куртаклардан- гул, аралаш куртаклардан баргли тўпгул ҳосил бўлади.
Куртакларнинг шакли ва ўлчами ҳар хил бўлиб, улар юмалоқ, конуссимон, тухимсимон, учи қиррали ва учи қиррасиз бўлиши мумкин
Куртакни новдада жойланиши қуйидаги турларга бўлинади.
1. Навбат билан- спираль, 2. қарама- қарши. 3. Мутовка шаклида.
Қарама- қарши жойланиш сирень, писта, ялпиз каби ўсимликларда кузатилади.