Nizomiy nomidagi tdpu termiz filiali

1. Fotofizika va fotokimyo asoslari.

Ultrabinafsha va ko’rinuvchi nur-sohalarining biologik obyekt­larga ta’sir etish qonuniyatlarini tekshirish ham biofizika muammolari doirasiga kiradi. Kisqa to’lqinli (rentgen va -Nurlanish) nurlarning biologik obyektlarga ta’sirini tekshirish bilan radiobino­giya shug`ullanadi.

Molekulaning (atomning) umumiy energiyasi (Ye_um) elektrol energiyasi (Ye_en) tebranma (Ye_t) va aylanma (Ye_a) harakat energiyalaridan tashkil topadi: Ye_um = Ye_en + Ye_t + Ye_a bo’lib, Ye_en >> Ye_t >> Ye_a dir. Fotokimyoda ham fotobiologiyadek, elektromagnit spektrining tor 200-700 nm sohasi bilan ish ko’riladi. Xalqaro yoritish komissiyasi to’lqin uzunligi sohalarini quyidagicha ifodalashni tavsiya etadi. Ultrabinafsha (UB) Nurlanish: UB-S - 100280 nm, UB-V - 280315 nm, UB-A - 315400 nm, ko’rinuvchi spektr -400-780 nm. qisqa to’lqinli Nurlanish energiyasi, kimyoviy bog’lar energiyasidan katta bo’lib, molekulalarni ionlantiradi va kimyoviy bog’larni uzadi. Aynan mana shu soha bilan radiobiologiya shug’ullanadi. Uzun to’lqinli Nurlanish mod­da tomonidan yutilganda elektrol ning aynalma va tebranma energiya­lari oshadi. Shu sababdan, infraqizil (IK) Nurlanish reaksiyalar tezligini oshiradi, molekulalarda kimyoviy o’zgarishlar keltirib chiqarishga qodir emas.

Energiyasi 4-6 EV (200- 300 nm) fotonlar, oqsillar va nuklein kislotalar tomonidan yutilib, molekulalarni qo’zg’algan honatga, ya’­ni molekulaning yuqoriroq energiya sathiga (qo’zg’algan holatga) o’ti­shiga olib keladi. Qo’zg’algan molekula kimyoviy reaksiyaga osonlikcha kirishadi. Aynan mana shunday fotokimeviy reaksiyalar, oxirgi nati­jada oqsillar, nuklein kislotalar va boshqa Biopolimerlarda fotobiologik effektlarga sabab bo’ladi. Ko’rinuvchi nur esa, fotosintez, fotoresensiya, fotomorfogenez hamda fotodinamik effektlar uchun ak­tiv hisoblanadi.