Neft va gazni qayta ishlash va kimyoviy texnologiyasi

5A321302-“Neft va gazni qayta ishlash va kimyoviy texnologiyasi” magistratura mutaxassisligi talabasi Jumaboyev Bobojon Olimjonivich “Kompozitsion materiallarni qo‘llab uglevodorod xomashyolarini qayta ishlash texnologiyasini tadqiqoti” mavzusidagi magistr ilmiy darajasini olish
uchun tavsiya etilgan magistrlik dissertatsiya ishiga rahbar


XULOSASI

Bugungi kunda qayta tiklanadigan xom ashyoni qayta ishlash-sanoat qimmatbaho mahsulotlarda bioetanolni qayta ishlash muhim vazifadir. Rivojlanish strategiyasida bioetanolni juda qimmatli mahsulotlarga katalitik konvertatsiya qilishning bir necha yo‘nalishlari: aromatik uglevodorodlarni sintez qilish, etilen sintezi, vodorod ishlab chiqarish, asetaldegid sintezi, sintez gazini olish va Lebedev-Ipatyev usuli bilan divinil sintezi bilan ustunlik qiladi.

Shu bilan birga bioetanoldan qimmatli mahsulotlarni olish uchun raqobatbardosh texnologiyani yaratish uchun samarali katalizator (kompozitsion noorganik materiallar) ishlab chiqish kerak. Kompozit materiallar reagentlarni yuqori konvertatsiya va selektiv mahsulotlarga aylantiradigan katalitik tizim bo‘lib chiqindilarni kamaytirish va energiya sarfini kamaytirish imkonini beradi. Yuqori samarali kompozitsion materiallarni yaratishning muhim bosqichi bu tashuvchini topish qo‘shimchalarni o‘zgartirish va ularni tayyorlash usulini topishdir.
tuzilishi va katalitik xususiyatlari.
Shu sababli yuqori samarali noorganik kompozitsion materiallarni ishlab chiqish va bioetanolni sanoat qimmatbaho mahsulotlarda - olefinlar, vodorod va aromatik uglevodorodlarda katalitik qayta ishlash ishlarini jadal rivojlantirish dolzarb vazifadir.
^{Tadqiqotning obyekti: Bioetanoldan etilen, vodorod va aromatik uglevodorodlarni ishlab chiqarish uchun tashuvchilarga qo}‘^{llaniladigan seriy, rux va mis o}‘^{z ichiga olgan polioksid katalitik tizimlarga asoslangan noorganik kompozitsion materiallar.
Tadqiqotning predmeti:} Bioetonoldan kompozitsion katalizatorlardan foydalanib etilen ishlab chiqarish, mahalliy xom ashyolardan foydalanib selektiv katalizatorlar tayyorlash.
^{Tadqiqotning maqsadi: Qayta tiklanadigan xom ashyolardan - bioetanoldan etilen, vodorod va aromatik uglevodorodlarning katalitik sintezining katalizatorlari va texnologik rejimlari - yangi samarali kompozitsion noorganik materiallarni ishlab chiqish.}
Tadqiqotning vazifalari:
- Bioetanoldan etilen, vodorod va aromatik uglevodorodlarni ishlab chiqarish uchun tashuvchilarga qo‘llaniladigan seriy, rux va mis tarkibidagi kompozitsiyalar asosida yuqori samarali polioksid katalitik tizimlarni ishlab chiqish.
- Qo‘llaniladigan katalitik tizimlarning tarkibi va tayyorlash usulining turli xil texnologik rejimlarda sinov orqali bioetanolni konvertatsiya qilish reaksiyasida ularning faoliyatiga ta’sirini aniqlash.
-O‘rganilayotgan jarayonlarda ularning katalitik xususiyatlariga ega bo‘lgan optimal noorganik materiallarning fizik-kimyoviy xususiyatlari (to‘qimaviy, redoks, kislota xossalari) o‘rtasidagi munosabatlarni o‘rnatish.
- Bioetanolni konvertatsiya qilish jarayoni uchun 1 tonna yuqori samarali noorganik kompozitsion material ishlab chiqarish uchun texnologik reglamentni ishlab chiqish.
- Bioetanolni qayta ishlash katalitik jarayonini texnologik loyihalash bo‘yicha tavsiyalar berish.
Tadqiqotning ilmiy yangiligi: nano o‘lchamdagi (4-5 nm) li seriy, rux va mis asosli noorganik kompozitsion materiallardan foydalanildi. Bunda bioetanolning konversiyasi 80% dan 90% gacha, vodorodning chiqish unumi 50%, etilen chiqishi 89.5% va aromatik uglevodorodlarning chiqish unumi esa 37% ni tashkil qildi. Kompozit noorganik materiallarning fizik-kimyoviy xususiyatlari bilan katalitik faolligi o‘rtasida o‘zaro bog‘liqliligi o‘rganildi.
Tadqiqot natijalarining nazariy va amaliy ahamiyati: ishning nazariy ahamiyati shundan iboratki, bioetanoldan etilen olish va kompozitsion materiyallarni qo‘llagan holda uglevodorodlarni sintez qilishdan iborat. Bioetanoldan uglevodorodlar olish usullari va ularning fizik-kimyoviy xossalari bo‘yicha nazariy bilimlarni yanada kengaytiradi.
Uglevodorod zaxiralarini tobora kamayib borayotganligi sababli uglevodorodlarga bo‘lgan ixtiyoj tobora ortib bormoqda shu qatorda O‘zbekistondagi qayta tiklanadigan xom ashyolar asosida uglevodorodlarni sintezini manba sifatida qo‘llanilishi mumkin.
Jumaboyev Bobojon Olimjonivich “Kompozitsion materiallarni qo‘llab uglevodorod xomashyolarini qayta ishlash texnologiyasini tadqiqoti” mavzusidagi magistrlik dissertatsiya ishida ko‘rib chiqilgan muammolar amaliy ahamiyatga ega ekanligi va magistratura to‘g‘risidagi nizom talablariga mosligini hisobga olib ochiq himoya qilinishi mumkin.
Dissertatsiya tarkibi kirish, uchta bob, xulosa foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati va ilovalardan iborat.
Dissertatsiyaning hajmi 108 betni tashkil etadi .
Dissertatsiya mavzusi bo'yicha 2 ta ilmiy maqola chop etilgan.
Ta’kidlash lozimki, e'lon qilingan maqolalar, dissertatsiya ishi va chop etilgan ishlar dissertatsiya mazmuniga va talablariga to'liq mos keladi.
Dissertatsiya ishi “Neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi” kafedrasining ilmiy tadqiqot mavzusiga mosligini inobatga olib, Jumaboyev Bobojon Olimjonivich magistr darajasiga loyiq deb hisoblayman.


Ilmiy rahbar: t.f.n.dots. M.J.Safarov