Mutaxassis xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish instituti

SO‗ROVNOMALAR O‗TKAZILIB BO‗LINGANDAN KEYIN, MUZOKARA 
USULIDA TAHLIL QILINADI VA TEGIShLI TAVSIYaLAR BERILADI 
Mashg‗ulot so‗ngida tinglovchilar uchun maxsus eslatma beriladi 
6. 
Empativ (qobiliyati mavjud 
o‗z ishi natijasini o‗zgalar 
ko‗zi bilan ko‗ra oladi). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7. 
Adaptiv (har qanday 
sharoitga moslasha oladi). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8. 
O‗z-o‗zini boshqara oladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9. 
O‗ziga ishonadi (o‗z bergan 
va‘dasini har qanday 
sharoitga bajara oladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10. 
Amaliy sog‗lom 
harakatchan. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
№ 
Boshqarish jarayonidan 
foydalana oladi. 
Yuzaga chiqish chastotasi 
0,0  0,1  0,2  0,3  0,4  0,5  0,6  0,7  0,8  0,9  1,0 
1. 
Ma‘muriy hujjatlardan 
foydalana olish. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2. 
Kasbiy bilimlarni. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3. 
Boshqarish nazariyasini 
bilish. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4. 
Ijtimoiy psixologini bilish. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5. 
Mehnatni ilmiy asosda 
tashkil qila oladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
6. 
O‗z jamoasida olib borilgan 
ijtimoiy psixologik 
tadqiqotlar natijasini bilish 
va undan foydalanish. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
7. 
Huquqiy bilimlarga egaligi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
8. 
Davriy matbuotdan 
xabardorligi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
9. 
Xorijiy texnologiyalarni 
bilish. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10. 
Axborot texnologiyalaridan 
foydalana olish. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
11. 
Xorijdagi boshqaruv 
tajribasi bilan tanishligi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
265 
Yosh maktab rahbarlari uchun eslatma 
1. Rahbarlik  faoliyatining  asosiy  xarakterli  belgilari:  prinsipial  bo‗lish,  fan  va  amaliyot 
birligiga  tayanish  shaxsiy  ma‘suliyat  hissi,  vazifalarni  aniq  va  to‗g‗ri  taqsimlay  olish,  o‗z 
ishida  qat‘iy  tartib  bo‗lish,  talabchanlik,  o‗z  vaqtida  xodim  ishini  baholay  olishi,  uni 
rag‗batlantira  olish,  ijroni  nazorat  qila  olish  rahbarlikda  jamoaviy  yondashish,  xodimlar 
ishini qadrlash, kamtarlik va oddiylik, jamoa bilan doimiy aloqada bo‗lish, ularning qiziqish 
va ehtiyojlariga e‘tiborli bo‗lish. 
2. Rahbarlik  san‘atini  doimo  muntazam  o‗rganib  borish  uni  tadbiq  qilish.  Chunki 
faoliyatni  doimo  takomillashtirib  borish  uni  tahlil  qilish,  kamchiliklarni  o‗z  faoliyatiga 
tatbiq qilib borgandagina rahbarlik o‗z samarasini beradi. 
3. Rahbar kishilarni o‗ziga tezda jalb qiluvchi, ular ishini tahlil qilishda yuqori darajadagi 
ilmiy nazariy va amaliy bilimlarga ega bo‗lish. 
4. Kishilarni  o‗zingizga  jalb  qilishda  eng  avvalo  xushmuomalali  bo‗lish,  ularni  hurmat 
qilish jamoa a‘zolariga bir xilda muomalada bo‗lishga harakat qiling. 
5. Maktab faoliyatining samaradorligi eng avvalo o‗z vaqtida sharoitda hisobga olib qabul 
qilingan harflar bog‗liq. Bunda maktab jamoasi oldida turgan vazifalarning aniq maqsadlari 
o‗z ifodasini topmoqligi lozim. 
6. Siz  qabul  qilgan  qarorning  bajarilishi  eng  avvalo  uning  maktabdagi  ta‘lim-tarbiya 
sifatining  qaydarajaga  ko‗tarilishini  har  bir  o‗qituvchi  qalban  his  qilgandagina  u  jamoa 
faoliyatini  yo‗naltiruvchi  kuchga  aylanadi.  Rasmiyatchilik  uchun  qabul  qilingan  qarorlar 
jamoada parrokandachilikni olib keladi. 
7. Ayrim  hal  qilinish  lozim  bo‗lgan  masalalar  muovinlar  darajasidagi  yoki  sinf  rahbarlar 
darajasidagi masalalar bo‗yicha qarorlar qabul qilishga o‗rganing. 
8. Asosiy  holatda  bo‗lganingizda  hech  qanday  qarorlar  qabul  qilmang,  chunki  bu 
qarorlarning oqibatini tuzatish haddan tashqari mumkin bo‗lib qoladi. 
9. Ishni  tashkil  qilishda  va  uning  muvaffaqiyatli  yakun  topish  rahbarning  obruyiga, 
vazifalar 
taqsimotining 
to‗g‗riligiga, 
talabchanligiga 
xodimlarni 
o‗z 
vaqtida 
rag‗batlantirishga  zarur  hollarda  u  yoki  bu  choralarni  qo‗llashiga  va  ayniqsa  jamoatchilik 
fikriga tayanishga bog‗liq. 
10.  Direktor  obro‗yili  uning  ma‘naviy-axloqiy  yetukligi,  egallagan  lavozimiga  mosligi, 
ishbilarmonligi,  umumiy  madaniysaviyasiga,  o‗zining  ish  faoliyati  bo‗yicha  xodimlarga 
o‗rnak bo‗lish kabi omillarga bog‗liq. 
11.  Talabchanlik  maktab  faoliyati  mexanizmining  aniq  va  ravon  ishlashning  omili 
hisoblanadi. 
12.  O‗qituvchi  mehnati  mezonlarini  aniqlash  va  ularni  to‗g‗ri  baholay  olish,  past  sifat 
ko‗rsatkichlarida qaytib turib talabchan bo‗lish. 
13.  talab  hammaga  birday  bo‗lish,  aks  holda  jamoada  konfliktlarga  olib  keladi  va  zarur 
natijalar olinmay qoladi. 
14.  Talab hamma vaqt haqqoniy va ob‘ektiv bo‗lish kerak. 
15.  Ishning sifatida qo‗yiladigan tanlab o‗qituvchi imkoniyatlari doirasida bo‗lish zarur. 
16.  O‗qituvchiga beriladigan topshiriq aniq va tushunarli bo‗lsin. 
17.  Rahbar qo‗yadigan talab jamoa tolmonidan qo‗llab quvvatlanish lozim. 
18.  O‗qituvchi  faoliyatini  tahlil  qilishda  eng  avvalo  uning  shaxsini  hurmat  qilib 
yondashing. 
19.  Shunga  erishingki  beriladigan  jamoat  topshiriqlari  hammaga  birday  taqsimlanish 
lozim. 
20.  Ma‘lumki o‗qituvchini o‗rganish uning faoliyatini tahlil qilishdan boshlanadi. Rahbar 
odamlarning kim ekanligini emas uning ishga munosabati qandayligiga qarab baho berish. 

---

 
266 
21.  Direktor  o‗qituvchining  darsiga  kirar  ekan  u  eng  avvalo  ikki  maqsadni  o‗z  oldiga 
qo‗yish lozim: birinchi metodik yordam berish, ikkinchisi uning tadribasini o‗rganish. 
22.  Shunga erish kerakki o‗qituvchingiz o‗zi sizni o‗z darsiga kirishga taklif etsin. Agar 
o‗qituvchilar  sizning  darslarga  kirishingizdan  hadiksirashga  shunday  yo‗l  tanlash  yoki 
ularda ushbu hissiyot yuzaga kelmasin. 
23.  O‗qituvchingiz  faoliyatini  nazoratdan  o‗tkazar  ekansiz  eng  avvalo  uning  ijobiy 
tomonlariga  e‘tiborni  qarating.  Eng  kuchsiz  o‗qituvchining  ham  qandaydir  ijobiy  tomoni 
bo‗lish mumkin aynan nhshuni aniqlashga harakat qiling. 
24.  O‗qituvchi  darsini  uning  hamkasblari  ishtirokida  tahlil  qiling,  agar  kamchiliklari 
bo‗lsa yakkama-yakka holda faqat o‗ziga ayting. 
25.  O‗z  xatosini  bo‗yniga  olmay  qattiq  turib  olgan  holdagina  ko‗pchilik  oldida  tanqid 
qilish mumkin. shunda ham tanqid asosli bo‗lsin. 
26.  O‗qituvchini hech mahal o‗quvchi va ota-onalar oldida izza qilmang. 
27.  O‗tkaziladigan  nazorat  o‗qituvchining  tashabbusini  bug‗masligi  kerak,  uning 
mustaqil  faoliyatini  cheklamasligi  lozim.  Shuni  unutmangki  kuchsiz  o‗qituvchining  ham 
albatta yaxshi tomoni bor. 
28.  Agar  maktab  faoliyati  ko‗ngildagidek  bormayotgan  ekan,  o‗zingizni  yo‗qotmang 
xuddi 
behudaga 
asabiylashib 
xodimlarni 
tergayvermang 
bu 
sizning 
madaniyatsizligingizning belgisi hisoblanadi. Bu paytda oqilona yo‗l tutib faoliyatni chuqur 
tahlil qilib ishni ijobiy yo‗nalishga qaratish kerak. 
29.  Agar  xodimingiz  talabga  javob  bermasa  yotig‗i  bilan  tushuntirganingizda  ham 
ishining natijasi ko‗rinmasa u holda tegishli ma‘muriy jazo berinshingiz lozim bo‗ladi, lekin 
shunda ham quyidagi qoidalarga qat‘iy rioya qiling. 
a) Asabiylashib qiziqishib ketgan holatingizda jazo bermang. 
b) Kamdan-kam hollardagina jazolashga harakat qiling, maktabda jazolash hollari judayam 
kam bo‗lishi kerak, shundagina jazoning ta‘siri natijasi bo‗ladi. 
c) Jazo  berishda  xodimning  ishdagi  kamchiliklarini  ko‗rsatib  unda  e‘tirozga  o‗rin 
qolmagandan keyingina berishingiz maqsadga muvofiq bo‗ladi. 
d) Har qanday jazo mehnat qonunchiligini talablariga javob berish lozim. 
e) Sizning bu harakatingiz jamoa tomonidan maqullangan bo‗lishi lozim. 
30.  Shunday  hollar  bo‗ladiki  o‗qituvchi  ishlamoqchi  va  shunga  harakat  qiladi  bunday 
paytda uni e‘tiborsiz qoldirmang va unga tegishli yordamni ayamang. 
31.  Direktor  o‗zi  namuna  bo‗lgandagina  u  xodimlarni  o‗rgata  oladi.  Chunki  yuz 
gapirgandan ko‗ra bir marta ko‗rsatgan ma‘qul. 
32.  Maktabda  sog‗lom  muhitni  vujudga  keltirish  o‗qituvchilarning  o‗z  maktabini  sevish 
uning  obro‗yining  oshishga  bo‗lgan  g‗urulanish  hissi  hamda  jamoada  ijodiy  ishchanlik 
vaziyatini yuzaga chiqarish direktorning muttasil nazar e‘tiborida bo‗lish lozim. 
33.   Jamoa  a‘zolarining  o‗zaro  munosabatlarini  doimiy  ravishda  kuzatib  bering  ular 
orasida guruhbozlik holda holatlarning yuzaga kelishga yo‗l qo‗ygan. 
34.   Rahbar  jamoa  a‘zolariga  bir  xil  munosabatda  bo‗lsa  shundakina  jamoa  uyushgan, 
ishchan sog‗lom fikr yuritadigan bo‗ladi. 
35.  Uyushgan jamoaning vujudga kelishi yana bir sharti rahbar tanqiddan qochmasligi va 
uni to‗g‗ri qabul qila olishdadir. 
36.   Bo‗lar-bo‗lmasga  xodimlarni  taziyiq  ostiga  olmang  bu  rahbar  obro‗yiga  putur 
yetkazadi  va  jamoada  keskin  qarama-qarshilik  holatlarini  vujudga  keltiradi  natijada  muhit 
buzila boshlaydi. 
37.O‗qituvchi  mehnatini  ilmiy  asosda  tashkil  qiling  uning  vaqtini  va  kuchini  to‗g‗ri 
baholash olish, o‗z ustida mustaqil ishlash uchun sharoit yaratib bering. 

---

 
267