Mustail ish mvzu: Xisoblash texnikasining asosiy tushunchalari Reja: Xisoblash texnikasining tarixi

ASCII (American Standart Code for Information Interchange)

1.3 jadval

 Sanoq sistemalari haqida tushuncha

Kompyuter xotirasiga klaviaturadan kiritish mumkin bo’lgan barcha belgilar qat’iy ravishda kodlangan, ya’ni har bir belgiga maxsus sonlar belgilab berilgan. Kompyuterga kiritilayotgan ma’lumotlar ketma-ketligi xotiraga 0 va 1 lar ketma-ketligi ko’rinishida joylashadi. Ma’lumotlarni EHMda yozish uchun quyidagi asosiy sanoq sistemalari ishlatiladi:

Sanoq sistemalariga misollar:

Kodlash tizimlari	Sanoq sistemasi	Belgilar
2	Ikkilik	0,1
3	Uchlik	0,1.2
4	To`rtlik	0,1,2,3
5	Beshlik	0,1,2,3,4
8	Sakkizlik	0,1,2,3,4,5,6,7
10	O`nlik	0,1,2,3,4,5,6,7,8,9
12	O`n ikkilik	0,1,2,3,4,5,b,7,8,9,A,B
16	O`n oltilik	0,1,2,3,4,5,6,7,8,9,A,B,C,D,E,F

Sanoq sistemalari

Sanoq sistemalari o’rinli(pozitsion) va o’rinsiz(nopozitsion) bo’ladi.

O’rinli sanoq sistemalarida raqam o’zining sondagi turgan o’rniga qarab turli qiymatni akslantiradi.

O’rinsiz sanoq sistemasi esa raqamning qiymati uning sondagi tutgan o’rniga bog’lik emas.

O’rinli sanoq sistemasiga ikkilik, o’nlik sanoq sistemalari misol bo’la oladi.

O’rinsiz sanoq sistemasiga Rim raqami misol bo’la oladi. Masalan, lotin harflari bilan yoziladigan rim sanoq sistemasi, ya’ni I harf har doim birni, V-beshni, X-o`nni, L-ellikni, C-yuzni, D-besh yuzni, M-mingni va hokazo.

Sanoq sistemalari

Hisoblash mashinalarida asosan o’rinli(pozitsion) sanoq sistemasi ishlatiladi. Sanoq sistemalaridagi ixtiyoriy sonni tasvirlash uchun ishlatiladigan raqamlar soni sanoq sistemasining asosi deb ataladi. Sanoq sistemasi asoslariga bog’liq ravishda ikkilik (0,1), sakkizlik (1,2,3,4,5,6,7), o’nlik (1,2,…,9) va o’n oltilik (1,2,…,9,A,B,S,D,E,F) bo’lishi mumkin.

Sanoq sistemalari

Umumiy holda, pozitsion sanoq sistemasida berilgan har qanday sonni quyidagi ko’phad (polinom) ko’rinishida yozish mumkin: