Murojaat gaplarda gender shakllarining ifodalanishi

 “Xo`jayin
, har yerda bir g`alva ko`tarasiz” (“Qutlug` qon”). 

 “Odamxo`rlar!..
– deb qichqirdi va u oldinga otildi” (“Opa-singillar”). 
Murakkab murojaat shakllarining imkoniyatlari sodda murojaat shakllariga 
nisbatan ancha ko`p. Chunki murakkab murojaat shakllarida adresantning 
adresatga bo`lgan munosabatini har tomonlama ochib berishga harakat qilinadi: 

Olloning quli Kazangapning farzandi Sobitjon, 
mening chap tomonimda 
tur... (“Asrga tatigulik kun”) 

Otilib bo`lgan bu 
jahannam tepkilari! – 
Qamchi ko`zlari chaqnab, 
g`azablanib gapirdi. (“Mash’al”) 

Bo`pti, 
qoravoylar, popuklar, 
yaqinroq kelinglar. (“Dunyoning ishlari”) 

---

36 

 Odamlar-u odamlar, tog`da bitgan bodomlar, 
eshitmadim demanglar! 
(“Ot kishnagan oqshom”) 

Xayr, ey, 
bearmon kezgan qirlarim, 
Xayr, ey, 
yiroqqa qochgan so`qmoqlar.
(A.Oripov Saylanma) 

 Yetti iqlimning shamsi anvori, zarofatliq podshohimiz Zahiriddin 
Muhammad Bobur Mirzo hazrati oliylariga
duoyu ehtiromlarimiz bo`lg`ay! 
(“Saodat sohili”) 
Bu misollardan shuni anglashimiz mumkinki, sodda murojaat shakllari 
sifatlovchilar bilan kengayganda murakkab murojaat shakllari hosil bo`ladi. 
So`zlashuv nutqida ham, badiiy asar tilida ham so`zlovchi nutqiy muloqotining 
mazmuniy yaxlitligi saqlanadi, ya’ni murakkab murojaat ifodasi shaklan murakkab 
bo`ladi, xolos. 
VIII. Murojaat shakllari nutq uslublariga ko`ra xoslanishi bo`yicha ham tasnif 
etiladi. Bunda mavjud nutq uslublariga xoslangan barqaror etiket shakliy rasmiy 
uslubga xos. Barcha harbiy unvonlar atamalari ana shu tipga kiradi. Bunday 
uslubda boshqa uslublarga xos murojaat shakllari ham keng qo`llana beradi. 
Umuman, nutq uslublariga xoslanishi bo`yicha murojaat shakllari asosan quyidagi 
to`rt uslubda qo`llanishi kuzatiladi:
1.
So`zlashuv uslubida: Bardammisiz,