Mundareja kirish 2 i-bob Pul muomalasi va uning amal qilish qonuniyatlari 4

3-rasm. 2018 yilda bank tizimida likvidlilikning shakllanish omillari³ (oshiruvchi va kamaytiruvchi omillar, foizda)


Tijorat banklarining Markaziy bankdagi vakillik hisobvaraqlari qoldiqlari 2018 yil davomida o’zgaruvchan xarakterga ega bo’lib, yil boshidagi ko’rsatkich bilan taqqoslaganda ayrim oylarda 13 foizgacha oshib, so’nggi oylarda esa 30 foizgacha pasaydi.
2018 yil boshida likvidlilikning shakllanishida Hukumat operatsiyalari, qimmatbaho metallar ishlab chiqaruvchilar bilan hisob-kitoblar, Markaziy bank kreditlari va muomaladagi naqd pullar hajmining o’zgarishi likvidlilikni shakllantiruvchi omillar sifatida hamda Markaziy bankning ichki valyuta bozoriga interventsiyalari, majburiy zaxira me’yorlari o’zgartirilishi likvidlilikni tartibga soluvchi omillar sifatida belgilab olingan edi.
2018 yilning 10 oyi mobaynida likvidlilikning kunlik dinamikasi ham o’zgaruvchan bo’ldi. May va avgust oylarining ba’zi kunlarida likvidlilik hajmi 10 oylik o’rtacha maksimum intervalidan oshib ketgan bo’lsa, iyun va oktyabr oylarida esa minimum intervalidan ham past darajada shakllandi (4-rasm).



4-rasm. 2018 yilda tijorat banklarning Markaziy bankdagi vakillik hisobvaraqlari mablag’larining qoldiqlari⁴


Ichki valyuta bozoriga bosim ortgan oylarda interventsiyalar hajmini oshirish almashuv kursi keskin tebranishlarining oldini olish imkonini berdi. Bu esa kelajakda interventsiya strategiyasini valyuta tushumlarining davriyligidan kelib chiqqan holda chet el valyutasini sotish hajmini yil davomida oylar qirqimida taqsimlash orqali qayta ko’rib chiqishni taqozo etadi.
Majburiy rezervlar normativlariga o’zgartirish kiritish hamda deponentlash tartibini takomillashtirish 2 bosqichda amalga oshirildi.
2018 yil 1 iyundan boshlab tijorat banklarining Markaziy bankda rezerv shakllantiriladigan majburiyatlari normativlariga quyidagi o’zgartirishlar kiritildi:

• 
  tijorat banklari tomonidan majburiy rezervni shakllantirish jalb qilingan majburiyat va depozitlar valyutasidan kelib chiqib mos ravishda milliy hamda xorijiy valyutada amalga oshirilishi belgilandi;
  
• 
  majburiy rezervga tortiladigan bazaga jismoniy shaxslar depozitlari kiritildi;
  
• 
  majburiy rezervlar miqdoriga nisbatan 0,1 o’rtachalash koeffitsienti o’rnatildi.
  

Bundan tashqari, depozitlarning muddatlari bo’yicha majburiy rezerv normativlari qayta ko’rib chiqilib, muddatlari 1 yildan 2 yilgacha, 2 yildan yuqori bo’lgan depozitlar hamda boshqa majburiyatlar uchun ularning valyuta turiga qarab normativlari tabaqalashtirildi. Natijada yil boshidagi xorijiy valyutaning jami majburiy rezervlardagi ulushi 96 foizdan 47 foizga pasayib, qo’shimcha 2 trln. so’mlik likvidlilik majburiy rezervga mujassamlantirildi (5-rasm).