Moddiy nuqta kinematikasi

Ilgarilama harakat
Aylanma harakat
Vaqt			Vaqt
Chiziqli yul			Burchakli yo’l
Chiziqli tеzlik			Burchak tеzlik
Chiziqli tеzlanish			Burchak tеzlanish
Kuch			Kuch momеnti
Massa			Inеrtsiya momеnti
Kuch impulsi			Kuchning impuls momеnti
Harakat miqdori			Harakat miqdorining momеnti

Mustaqil echish uchun masalalar

1. 
   Bir xil 2 ta maxovik g‘ildirakka bir xil burchak tezlik =63 рад/c berildi va o’z holiga qo’yildi. Ishqalanish kuchi ta’sirida birinchi maxovik 1 min. dan so’ng to’htadi. Ikkinchi maxovik to’liq to’xtaguncha N=360 marta aylandi. Qaysi bir maxovikda tormozlovchi moment katta va necha marta?
   
2. 
   Sandon ustida yotgan massasi m₁ = 300kg bo’lgan yomshoq temirni massasi m₂= 8kg bo’lgan bolg‘a bilan ursak, urilishdagi F.I.K.  topilsin. Temir bo’lagini deformasiyalash uchun ketgan energitani foydali ish va noelastik deb olinsin.
   
3. 
   Massasi 5kg bo’lgan v₁=1m/c tezlik bilan harakatlanayotgan shar massasi m₂= 2 kg bo’lgan tinch holdagi sharcha urildi. Urilishdan so’ng sharlarning u₁ va u₂ tezliklari topilsin. Urilish absolyut elastik v_ markaziy urilish deb olinsin.
   
4. 
   Chuqurligi 600 m bo’lgan shahtadan massasi m₁ =3t bo’lgan (kut) ko’tarilmoqda. Agar trosning 1metri m=1,5 kg bo’lsa, kut er yuzasiga chiqarilganda qanday A ish bajariladi? Ko’taruvchi mehanizmning F.I.K  qanday.
   
5. 
   Massasi m bo’lgan shar devorda  burchak ostida urildi va tezligini o’zgartirmay qaytdi. Agar shar tezligi v₁, urilish vaqti t bo’lsa, urilish kuchi topilsin.
   
6. 
   Massalari m bo’lgan bir xil 3 ta qayiq ketma-ket bir xil tezlikda o’zaro bog‘langan holda harakatlanmoqda. Agar o’rtadagi qayiqdan bir vaqtda oldingi va o’rtadagi qayiqqa m massali yuk V tezlik bilan yuk otilsa, qayiqlar tezligi qanday?
   
7. 
   Prujina ustida qo’yilgan yuk uni X₀= 1 mm qisdi. Agar shu yuk balandligi h=0,2 m masofadan v= 1m/s tezlik bilan tashlansa, prujinani qanchaga qisadi?
   
8. 
   Bir xil uzunlikdagi qattiklik (jestkost’) koeffisientlari k₁= 9,8 N/sm, k₂= 19,6 N/sm bo’lgan ikkita prujinani o’zaro parallel ulab S=1 sm cho’zganda qanday ish bajariladi? Ketma-ket ulangandachi?
   
9. 
   Massasi m₁= 200 kg bo’lgan bo’lsa, sandon bilan birgalikda massasi m₂ = 2500 kg bo’lgan jism ustiga tushmoqda. Agar urilish vaqtida bolg‘a tezligi 2m/s bo’lsa, a) bolg‘aning urilish vaqtadagi kinetik energiyasi. b) fundamentning titrashi uchun energiya. g) bolg‘aning foydali ish koeffisienti xisoblansin. Urilish noelastik.
   
10. 
    Diametr d=2mm bo’lgan jismda m =5kg yuk osilgan bo’lib, yuqorida a= 4,9 m/s² tezlanish bilan ko’tarilayotgan bo’lsa, simga ta’sir qiluvchi ni toping.
    
11. 
    Uzunligi L=6m, ko’ndalang kesimining yuzi s=0,6 sm² bo’lgan po’lat starjenga m=200 kg massali yuk osilgan bo’lsa, u qancha  L ga cho’ziladi? Po’lat uchun yung moduli E=200 Гпа ga teng.
    
12. 
    Massasi m=200 kg bo’lgan avtomobilni a=0,6m/s² tezlanish bilan shafokka olib ketilayotganda trosning cho’zilishi L ni toping. Trosning bikrlik koeffisienti k=100 kN/m ga teng.
    
13. 
    Metall sharcha h=1m balandlikdan po’lat taxtachaning ustiga tushib undan h₂=81sm balandlikka sakraydi. Sharcha materialining tilanish koffisienti topilsin.
    
14. 
    Balandligi 0,5m, og‘ma tomoni uzunligi 1m bo’lgan qiya tekislikka 3kg massali jism sirqalib tushmoqda. Jism qiya tekislikning asosida 2,45 m/s tezlik bilan etib keladi. 1) Jismning tekislikka ishqalanish koeffisientini. 2) Ishqalanishga ajralgan issiqlik miqdori topilsi. Jismning boshlanish tezligi 0 ga teng.
    
15. 
    Massasi m=2t avtomobil har 100m yo’lda 4m balandlikka ega bo’lgan toqqa chiqmoqda. Ishqalanish koeffisienti 8% ga teng. Avtomobil dvigatelining: 1) 3 km yo’l yurganda bajargan ishi. 2)Shu yo’lni 4 min. da bosib o’tsa, quvvati topilsin.
    
16. 
    Og‘irligi P₁=2kg jism P₂=1,5 kg og‘irlikdagi 2-jismga qarama-qarshi harakatlanib, u bilan elastik to’qnashdi. Jismlarning to’qnashishdan oldingi tezliklari mos ravishda V₁=1m/s va V₂=2m/s ga teng. Agar ishqalanish koeffisienti k=0,05 ga teng bo’lsa, to’qnashishdan so’ng bu jismlar qancha harakatlanadi?
    
17. 
    Rezina shnurga osib qo’yilgan P=4,9N og‘irlikdagi yuk yuqoriga a=2m/s² tezlanish bilan ro’tarilayotgan bo’lsa, rezina shnurning uzayishi L ni toping. Rezina shnurning qattiqlik koeffisienti k=980N/m ga teng.
    
18. 
    Temir simning uzilib ketishi uchun zarur bo’lgan kuchlanish = 320 МПа ga teng bo’lsa, vertikal holatga osilgan sim o’z og‘irligi ta’sirida uzilib ketish uchun uning uzunligi L eng kamida kancha bo’lishi kerak? Temirning zichligi =7800 kg/m³ ga teng.
    
19. 
    Massalari mos ravishda M=6^. 10²⁴ kg va m=7,3^. 10²² kg bo’lgan Er bilan Oy markazlari orasidagi tortishish kuchi F ni toping. Gravitasion doimiysi G=6,6^.10^-11 m³/kg^. S²
    
20. 
    Agar jism Yer sirtidan h=1600 km balandlikdan pastga erkin tushsa, V dastlabki t₁=2 sek. vaqt ichida qancha m masofani bosib o’tadi? Erning radiusi 6400 km deb olinsin.
    
21. 
    Yukni qo’zg‘almas blok orqali tekis ko’tarish uchun F₁= 280N kuch, tekis tushush uchun esa F₂=240N kuch kerak bo’lsa yukning og‘irligi P va blokdagi ishqalanish kuchi F_ишк ni toping.
    
22. 
    Oqish burchagi =45⁰ bo’lgan qiya tekislik bo’ylab yoqori tomon otilgan shayba t₁ vaqt o’tishi bilan to’xtaydi va pastga sirpanib tushadi. Tushish vaqti t₂ ko’tarilish vaqti. t₁ dan ikki marta katta bo’lsa (t₂=2t₁), ishqalanish koeffisienti k ni toping.
    
23. 
    Elektropoezd v=72km/soat tezlik bilan harakatlanganda uning motorlali N=1,2 МВт quvvatga erishadi. Uning morlari va uzatuvchi mexanizmlarining foydali ish koeffisienti =80% bo’lsa, motorning tortishish kuchi F_т ni toping.
    
24. 
    M=200 massali o’q v₁ = 400 m/s tezlik bilan qalinligi s=25 sm bo’lgan taxtachaga kirib, undan v₂= 50m/s tezlik bilan uchib chiqdi. O’qning taxta ichidagi qarsgilik kuchi F_q ni toping.
    
25. 
    Bir uchi devorga sharnirli maxkamlanagn uzunligi AC=2m bo’lgan sterjenga o’girligi P=200N bo’lgan yuk osilgan. Bu sterjenning ikkinchi uchi uzunligi BC=2,5m b’lhan tros bilan tutib turiladi. Sterjenga va rtosga ta’sir qiluvchi F₁ va F₂ kuchlar topilsin.
    
26. 
    Og‘rliklari R₁=40N va P₂=10n bo’lgan sharchalar sharchalar og‘rliklari markazlarining oralig‘ 1sm ga teng bop’lsa, sistemaning og‘irlik markazi birinchi shar markazidan qanday x masofada bo’ladi.
    
27. 
    Uzunligi L=1,5m bo’lgan sterjenning ikkala uchiga bir xil yo’nalishda F₁=20N va F₂=30 N bo’lgan ikkita parallel kuch ko’yilgan. Teng ta’sir etuvchi kuch k kuchning kattaligi va bu kuchning qo’yilish nuqtasi har bir kuchdan qanday L₁ va L₂ masofada bo’lishini aniqlang.
    
28. 
    Massasi 2kg bo’lgan jism h=1000km va chersizeikdan erning gravitasion maydoni ta’sirida erga tushganda qanday ish bajariladi?
    
29. 
    Erdan vertikal holda V=5km/s tezlikda otilgan raketa qancha balandlikka ko’tariladi?
    
30. 
    Erdan h=1000 km balandlikda erning gravitasion maydon kuchlangaligi G topilsin. Erning tushish tezlanishi va er radiusi k ma’lum.
    
31. 
    Er markazidan qmasofada qo’yilgan jismga Er va Oy bir xil tortishish kuchi bilan ta’sir qiladi. Er massasi oy massasidan 81 marta katta. Oralaridagi masofa 60 er uzunligiga teng.
    
32. 
    Massasi m=10 kg, rasiusi R=20sm bo’lgan shar og‘irlik markazidan o’tgan o’q atrofida Y=At+Bt²+Ct³ tenglama asosida aylanmoqda. Agar A=5rad/sek, B=4rad/sek²,C=1rad/sek³ bo’lsa, qaysi qonunda asosan o’zgaradi? Kuch momenti t=10 c qanday qiymatga ega boladi.
    

33. Stolda yotgan arqonning osilib turgan qismining uzunligi uning butun uzunligining 25% ini tashkil qilganda, u sirg‘anib tusha boshlaydi. Arqonning stolga ishqalanish koeffitsiyenti nimaga teng?
34. Avtomobilning og‘irligi 1 T. Avtomobil harakatlanayotganda unga o’z og‘irligining 0,1 qismiga teng bo’lgan ishqalanish kuchi ta’sir qiladi. Agar avtomobil o’zgarmas tezlik bilan 1) qiyaligi har 25m yo’lda 1 m balandlikka ko’tariladigan toqqa chiqayotsa 2) xuddi shu qiyalikdagi tog‘dan tushayotgan bo’lsa, avtomobil motorining tortish kuchi topilsin.
35. Qiyaligi har 25 m yo’lda 1 m balandlikka ko’tariladigan toqqa 1m/sek2 tezlanish bilan chiqayotgan avtomobil motorining tortishish kuchi topilsin. Avtomobil og‘irligi 9,8-10³ N va ishqalanish koeffitsiyenti 0,1 ga teng.
36. Jism gorizont bilan =45° burchak tashkil qilgan qiyatekislikdan sirg‘anib tushmoqda. Jism s=36,4 sm masofani o’tganda v=2 m/sek tezlikka erishadi. Jismning tekislikka ishqalanish koeffitsiyenti topilsin.
37. Yer sharining R radiusini, uning o’rtacha p zichligini va yer sirti yaqinidagi og‘irlik kuchining g tezlanishini bilgan holda tortishish doimiyligi hisoblansin.
38. Kosmik raketa Oyga tomon uchmoqda. Oy va yer markazlarini tutashtiruvchi to’g‘ri chiziqning qaysi nuqtasida raketa Yer ham, Oy ham birday kuch bilan tortiladi?