Министерство высшего и среднего специального образования Республики Узбекистан

Psixologiya tushinchalari	№
mazmuni
1	Psixika tushunchasi-						A	Yuksak darajada tashkil topgan materiyaning o‘ziga xos xossasi.
2	Ong tushunchasi-						B	Inson shaxsini, o‘z-o‘zini boshqarish jarayonlarini o‘rganuvchi fan.
3	Psixologiya tushunchasi-						C	Psixologiyaning tamoyillaridan biri, u hayot sharoiti bilan bog‘liq bo‘lib, u o‘zgarishi bilan o‘zgaradi.
4	Ongsizlik tushunchasi-						D	Insonning o‘z xatti-harakatlariga javob bera olmaydigan jarayoni.
5	Kibernetika tushunchasi-						E	Psixikaning eng yuksak darajasi.
6	Determinizm-						F	Grekcha so‘zdan olingan bo‘lib, “psyuxe” –jon, ruh, “logos”-fan degan ma’noni anglatadi
Javob:		1 -	2 -	3 -	4 -	5 -		6 –

Psixika va ongning taraqqiyoti mavzusi yuzasidan KRASSVORD

			3					I
2								N
			4					T
						1		E
			5					L
				9				L
					7			E
8								K
				6				T

Savollar:
1. Bu bosqich elementar sezuvchanlik bilan belgilanadi.

2. … shunday ta’sirlanuvchanlikki, uning natijasida hayot uchun zarur ta’sirlar signallashadi.

3. Biologik ahamiyatga ega bo’lgan omillarga mahsus harakatlar bilan reaksiya qilish usullari.

4. Mimoza o’simligiga tegilsa, u darhol yaprog’ini yopib oladi. Bu tropizmning qanday turiga misol bo’la oladi.

5. Gidrotropizmga misol keltiring (jonzotlardan)

6. Hayotning tabiiy ehtiyojlarini qondirish uchun qilinadigan murakkab tug’ma harakatlari.

7. Hayvonda odam tomonidan ko’nikmalar hosil qilinishi nima deb ataladi.

8. Bu bosqich predmetlararo aloqalarni aks ettiriladi.

9. nemis zoopsixologi … tadqiqotlarida maymunlarga yetib bo’lmaydigan xo’rak qo’yiladi.

Yo‘naltirish deganda psixik faoliyatning tanlovchanlik tabiati, ob’ektni ixtiyoriy va beixtiyoriy tanlash tushuniladi.

Ixtiyorsiz diqqat deb to‘satdan ta’sir qilgan biror sabab tufayli bizning hohishimizdan tashqari hosil bo‘ladigan diqqatga aytiladi.

Ixtiyoriy diqqat deb, oldindan belgilangan qat’iy bir maqsad asosida va ongli ravishda diqqatimizni ma’lum bir narsa va hodisalarga qaratishimizga aytiladi.

Diqqat turlari

• 
  Ixtiyorsiz diqqat
  
• 
  Ixtiyoriy diqqat
  
• 
  ixtiyoriydan so‘nggi diqqat(Bu tushuncha psixologiyaga N.F.Dobrinin tomonidan kiritilgan. )
  

Diqqat xususiyatlari

Diqqatning kuchi va barqarorligi deb, odam o‘z diqqatini biror narsa yoki hodisaga uzoq muddat davomida muttasil qaratib tura olishiga aytiladi.

Diqqatning ko‘lami odatda taxistoskop degan maxsus asbob bilan aniqlanadi.

Diqqatning bo‘linishi deganda biz ayni bir vaqtda diqqatimizni ikki yoki uch narsaga qaratishimizga aytamiz.

Diqqatning ko‘chuvchanligi odamning diqqati har doim bir narsadan ikkinchi bir narsaga, bir faoliyatdan ikkinchi faoliyatga ko‘chib turadi. Diqqatning ana shunday xususiyatini diqqatning ko‘chuvchanligi deb yuritiladi.

Diqqatning salbiy jihatlaridan biri parishonxotirlikdir. Parishonxotirlik diqqatni uzoq vaqt davomida biron ishga layoqatsizlikda diqqatning osongina va tez- tez bo‘linib turishida namoyon bo‘lishi mumkin.


IZOHLI LUG‘AT
DIQQAT - bir vaqtning o‘zida ongning ma’lum bir ob’ektdan ikkinchi ob’ektga yo‘naltirilishi va to‘planishi bo‘lib, ixtiyorsiz, ixtiyoriy va ixtiyoriydan keyingi turlarga ajratiladi.

DOMINANTA - bosh miya qobig‘ida vaqtincha hukmron qo‘zg‘alish o‘chog‘i bo‘lib, bu hukmron markaz uchun qo‘zg‘alishlarni o‘ziga to‘plab, boshqa nerv markazlarining ishini tormozlab turish xarakterlidir. A.A.Uxtomskiyning fikricha, hukmron dominanta diqqatning fiziologik asosidir.

INDUKTSIYA (NEYROFIZIOLOGIYA) - markaziy nerv sistemasining biron markazida qo‘zg‘alish paydo bo‘lsa, u boshqa markazlarda tormozlanishning kelib chiqishiga, tormozlanish esa qo‘zg‘alishning kelib chiqishiga sababchi bo‘lishdan iborat qonuniyat. Nerv sistemasining bironta joyida sodir bo‘lgan jarayonning ikkinchi xildagi jarayonni keltirib chiqarishga bir vaqtdagi induktsiya, nerv sistemasidagi ma’lum jarayon ta’siri tuxtashi bilanoq yuzaga keladigan jarayonga ketma-ketlik induktsiyasi deyiladi. Tormozlanishning qo‘zg‘alishni keltirib chiqarishiga ijobiy induktsiya va qo‘zgalishning tormozlanishni keltirib chiqarishiga salbiy induktsiya deyiladi.
DIQQATNING SIFATLARI:

a) diqqatning biron ob’ektga to‘planish darajasi;

b) diqqatning hajmi - bir vaqtning o‘zida diqqatning qancha ob’ektni o‘z ichiga qamrab olishi;

v) Diqqatning ko‘chishi - diqqatni ixtiyoriy ravishda bir ob’ektdan ikkinchi ob’ektga ko‘chirish;

g) diqqatning taqsimlanishi - diqqatning bir vaqtning o‘zida bir qancha ob’ektga qaratilish imkoniyati;

d) diqqatning barqarorligi - diqqatning ma’lum ob’ektga uzoq vaqt davomida mo‘tadil qaratilishi.

TOPSHIRIQLAR

1. 
   Diqqatning turlari va ularning ta’rifini keltiring
   

№	Diqqatning turlari	Ta’rif
1
2
3

2. 
   Diqqatning xususiyatlariga monand ta’riflarni belgilang
   

№	Diqqat xususiyatlari	Mos ta’rif
1	Diqqatning kuchi va barqarorligi
2	diqqatning bo‘linishi
3	Diqqatning ko‘chuvchanligi
4	Parishonxotirlik

1. 
   odamning diqqati har doim bir narsadan ikkinchi bir narsaga, bir faoliyatdan ikkinchi faoliyatga ko‘chib turishi
   
2. 
   diqqatni uzoq vaqt davomida biron ishga layoqatsizlikda diqqatning osongina va tez- tez bo‘linib turishida namoyon bo‘lishi
   
3. 
   odam o‘z diqqatini biror narsa yoki hodisaga uzoq muddat davomida muttasil qaratib tura olishi
   
4. 
   ayni bir vaqtda diqqatni ikki yoki uch narsaga qaratish
   

3.Diqqatning fluktuatsiyasiga misol bo‘la oladigan shaklni ko‘rsating.

2. 
   Quyidagi berilgan diqqat turlari va diqqat xususiyatlarini ajratib jadvalga joylashtiring:
   

1. 
   ixtiyoriy diqqat 2) diqqatning barqaror bo‘lishi 3) ixtiyoriydan keying diqqat 4) diqqatning bo‘linishi 5)ko‘chuvchan diqqat 6) ixtiyoriydan keyingi diqqat 7) diqqatning ko‘lami 8) diqqatning kuchi 9) ixtiyosiz diqqat
   

Diqqat	Javob raqamlar
Diqqat turlari
Diqqat xususiyatlari