Mikrobiologiya va immunologiya

Mikroblarga ultratovushning ta’siri. Ultratovush to’lqinlari mikroorganizmlar kulturasiga ta’sir qilib bosimda katta farq paydo qilib, hujayrani zararlaydi. Bir qism mikroblar tez o’ladi, qolganlari kuchli mehanik silkinishga uchrab, natijada fiziologik jarayonlari buziladi. Sitoplazmasi eriydi, hajmi kattalashadi, hujayra devori yoriladi. Shunig uchun toksin, ferment va antigenlarni ajratib olishda ultratovushdan foydalaniladi.
Mikroblarga elektor tokining ta’siri. Doimiy va o’zgaruvchan elektor quvvati mikroblarga uncha kuchli ta’sir qilmaydi. Yuqori to’lqinli elektor toki mikroblarni o’ldiradi. Bunda hujayra molekulalari tebranish natijasida mikrob o’ladi.
Mikroorganizmlarga magnit maydonining ta’siri. Mikroblarda ham boshqa tirik mavjudotlar kabi magnitotropizm aniqlangan. Mikroblar geomagnit maydonining har qanday quvvatiga sezuvchan bo’ladi. Bu esa mikroblarning morfologik, kultural va biokimyoviy xususiyatlarini o’zgarishiga olib keladi. Hujayralar hajmi kattalashadi, uzun iplar hosil qiladi, zich oziqa muhitlarda pigmentsiz koloniyalar hosil qiladi (stafilokokk, ajoyib tayoqcha). Ba’zan modda almashinuvi, virulentik o’zgaradi antibiotiklarga chidamliligi ortadi va h. k.
Mikroblarga gidrostatik bosimining ta’siri. 108-110 a dan yuqori bosim oqsilni denaturasiyaga uchratadi, fermentlarni inaktivasiya qiladi, elektrolitik dissosiasiyani kuchaytiradi, suyuqliklar cho’ziluvchanligini oshiradi, ba’zan mikrob o’ladi. Lekin shunday barofil mikroorganizmlar borki yuqori bosimda yashaydi, ko’payadi. Masalan dengiz va okean tublarida 113-116 amper bosimda mikroorganizmlarning rivojlanib ko’payishi aniqlangan.
Mikroblarga silkinishning ta’siri. Silkinish ta’siri ko’pincha bakteriyalarni o’ldiradi (faqat viruslarni emas).
Mikroblarga muallaqlik ta’siri. Biz bilamizki kosmosda makroorganzmlar muallaqlikni asosan o’zgarishsiz o’tkazadi. Bac subtilis kulturasi (sporasi) bir xil oziq muhiti va haroratda «Solyut-6» orbital stansiyasiga nisbatan yerda 30% tez rivojlanishi aniqlangan. Bunda yerning tortishishi koloniyada hujayraning aralashishiga olib keladi, metobolizm sharoitlarini yaxshilaydi deb taxmin qilinadi, Holbuki kosmosda bunday sharoit yo’q.