Microsoft Word shajarayi xorazmshohiy lotin ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

58

Xon

 

hazratlari she’rga ko‘p zavq paydo qilib erdilar. O‘zlari ham burundan FYeRUZ taxallusi bila 

mutaxallis bo‘lub, she’r aytur erdilar. So‘ngroq she’rg‘a ko‘proq haris bo‘ldilar. Har kishining she’r 

aytmoqg‘a sahl qobiliyati bo‘lsa, nav’i she’rlarni aytib dargohi oliyg‘a olib bora berdilar. Shoirlarning 

adadlari kam-besh qirqg‘a yovuq bordi. Ali mahramning Ahmad otlig‘ bir o‘g‘li bor edi. Ul ham o‘zini 

Tabibiy taxallusi bila mutaxallis etib she’r aytmoq boshladi Xon hazratlari o‘z g‘azallaridin yuz 

g‘azalni shoirlarg‘a berib buyurdilar: «Munga payravlik etib g‘azal aytinglar». Shoirlarning har biri 

onga payravlik etib, yuya g‘azal aytdilar. Xon hazratlari Tabibiyg‘a amr etdilar, tokim, ul g‘azallarni 

masnaviy zimnida jam’ qilib bir kitob etgay. Tabibiy farmoni mujibi bila amal qilib, ul g‘azallarni jam 

qilib har g‘azalni yozmoqchi bo‘lg‘onda, masnaviy bila ul g‘azalni aytg‘on kim erkannn bayon etib, bu 

tariqada tamomi g‘azallarni jam’ qilib tamom etib ul kitobg‘a «Majmuat ush-shuaro» ot qo‘yuldi. 

Oning itmomi ham ushbu yil voqe bo‘lub erdi. Faqir onga bu tarixni aytdim. Tarix: 

 

Ilohi shahanshohi kishvarpanoh  

Kim, uldur karamli, adolatli shoh.  

Oning dam-badam umrin aylab ziyod, 

Davom ayla taxti adolatda shod.  

Chu bordur ulumi funun ma’dani,  

Karam ilmi fai ahligadur fani.  

Etib ilmi fazl ahliga iltifot,  

Olarg‘a chiqordi jahon ichra yet.  

Tabibiykidur, shoiri muhtaram,  

Netay oni atvorin aylab raqam,  

Maorifda o‘zni tutar ko‘p arif,  

Majolisda dog‘i harifu tarif.  

Bir oyinadur so‘zlari sarbasar,  

Ramuz

247

 oni aksidadur jilvagar,  

Onga amr etib ul shahi bebadal

248  

Uz ash’oridin topshurub yuz g‘azal,  

Dedilar: «Munga kimki payrav bo‘lub,  

G‘azal aytmish fikrat ila to‘lub. 

Oni aytg‘onlar kim erkanni bil, 

Borin masnaviy zimnida jam’ qil». 

Bo‘lub shodmon yuvdi ul muhtaram  

Hazin ko‘ngli mnr’otidin zangi g‘am.  

Bu xizmat izida etib ihtimom.  

Kamu besh iki yilda etdi tamom.  

Bayoniy qilib fikri tarix bot,  

Dedim: «She’rdin qoldi olamda ot». 

 

Yusufbek ibn Fozilbiy mag‘furning havlisikim, Ur havlisidadur. Otajon to‘ra mag‘furg‘a tushub 

erdi, Otajon to‘ra oni Qori bazzozg‘a sotib erdi, Qori bazzoz havlini yiqib, o‘rnida bir yaxshi madrasa 

binosin boshlab erdi, ushbu yil itmomg‘a yetib, onga tarix aytmoq iltimosin etib erdi. Oning uchun bu 

tarixni aytildi. 

 

Shoh olamg‘a davom etsa, duoyi olam eli, 

Oni haqida hanuz dahr elidin budur oz. 

                                                      

247

 Ramuz—imo, ishorat, timsol, yashirin belgi.  

248

 Bebadal—tengi yo‘q, mislsiz, monandsiz. 

---

Muhammad Yusuf Bayoniy. Shajarayi Xorazmshohiy