|
www.ziyouz.com kutubxonasi
42
Vaqtekim, Kaufman shaharni sulh bila olib askari bila shaharga kirdi, Rahimberdibek ahli ayoli va
bir necha xizmatkori bila qumg‘a kirib Hirot tarafiga ravona bo‘ldi. Necha kunlar yo‘l yurub Hirotg‘a
bordi va Hirot podshohini ko‘rub o‘zin ma’lum etdi, Hirot shohi onga ko‘p a’zozu ikromlar etib, vofir
vazifa ta’yin qildi. Rahimberdibek bir necha yil Hirotda turdi va bir o‘g‘li bo‘lub, otin Abdullo qo‘yub
erdi.
Bir kun haj irodasin etib Hirot shohidin ruxsat olib yo‘lg‘a kirib bir necha kun yo‘l yuruganidin
so‘ng qaroqchilarg‘a tushub tamomi amvoli torojg‘a ketdi. Ondin so‘ng ahvoli xarob bila taka elatig‘a
kelib bir necha oy qashshoqliq bila zindagonliq etib so‘ngra qattig‘ bemor bo‘ldi va bir necha kun
bemorliq bila yotib baqo olamig‘a rihlat etdi. Taka qaboyilining kadxudolari takfinu tajhizin etib
namozin o‘qub bir yerda amonat qo‘yub Xevaqg‘a kishi yuborib xon hazratlariga bu holdin ogohliq
berdilar. Xop hazratlari taka kadxudolarig‘a oning ahli ayolin va mayyitin
194
olib kelmakning amrin
etib yubordilar.
Taka kadxudolari farmoni mujibi bila amal etib Raximberdibekning mayyitin bir talato‘ng‘a solib
tevaga yuklab ahli ayolini kajavalarga mindurub yo‘lg‘a kirib, necha kunlar yo‘l yurub Xevaqg‘a
yovuq kelganlarida faqirkim, bu huruf roqimidurman, Rahimberdibeknpng Muhammad Niyozbek va
Otajonbek otlig‘ ikki o‘g‘li bilakim, amakzodalarimdurlar va soyir
195
qorindoshlar bila istiqbollarig‘a
chiqib, Naymonda yo‘luqub hamroh qaytib Bog‘ishamol havlig‘a kelturub tushurdukkim, ul havli
Rahimberdibekning havlilari erdi. Onda Abdullobekni volidasi va ikki hamshirasi bila haramga
yuborib Rahimberdibekning mayyitin amoratg‘a eltib, Olloberdi to‘raning go‘rxonalarida tufroqqa
topshurduk. Sadaq ollohi taolo. «Va mo tadri nafsun biayyi arzin tamut».
Hijratning ming ikki yuz to‘qson oltilanchi yilida Otajon a’lam baqo olamig‘a azm etib, o‘rnig‘a
Muhammad Rasul oxund rayisni a’lam etdilar. Oning o‘rnig‘a Abdullo oxund ibn Qozi Eshmurodni
rayis etdilar. Abdullo oxund bag‘oyat oqilu mudabbir
196
va dindoru rostkirdor va haybatli va siyosatli
kishi erdilar. Chun rayis bo‘ldilar, shariati g‘arroning rivojig‘a sa’ylar etib bozorlarni tuzladilar.
Masjidlaru maktabxonalarni obod etdilar va ko‘p yo‘llarni tuzatdilar. Shaharu sahro xalqi ul hazratning
haybatlaridin larzon erdilar. Hamma namozxonu masaladon bo‘ldilar. Hech kimda ul yoro
197
yo‘q
erdikim, yo‘l ustida sufa yasag‘ay va yo yo‘llarda yag‘och qo‘yub musulmonlarg‘a yo‘lni tangu tor eta
olg‘ay. Arzolu avbosh jamoalaridin ba’zilari ul hazratni Oymongul laqabi bila mulaqqab etmish
erdilar. Ul uchurda Ramiq xalifa Shalmongul otlig‘ o‘g‘rini tutub qatl etib kallasini kelturdi. Ondin
so‘ng Oymongul navkarlarning stutlaridin larzon bo‘lub Xevaqga kelib xon hazratlaridin omon tilab
kelib sayisxonag‘a kirdi va xon hazratlariga peshkash etib bir yaxshi ot kelturdi. Xon hazratlari oning
gunohin afv etib Yangiariqda onga joy berdilar. Qaroqchiliqdin tavba qilib xizmatda yurudi. So‘ngra
otashak kasali bila jahondin bordi.
Bir kun Abdullo rayis xon hazratlariga duo qilmoq uchun kelib erdi, xon hazratlarn so‘radilarkim,
«Ihtisobni
198
shariati g‘arroning muqtazosicha etib yurursizmu?» Rayis eshon dedilar: «Ore, ihtisobni
shariat muqtazosicha etib yurugonimiz uchun ba’zi arozil
199
bizni Oymongul laqabi bila mulaqqab
etibdurlar». Xon hazratlari tabassum etib dedilar: «Andog‘ bo‘lsa, bizda Oymongulning oti bordur. Oni
sizga beroli. Bas, Oymongulning otin ul hazratga bernb ihtisobda aslo rioya va sustliqnp ravo
ko‘rmang», deb ta’kid etdilar. Rayis eshon xushhol bo‘lub Oymongulning otin minib ihtisobg‘a chiqib
viloyatg‘a yaxshi nizom berdilar. Hijratning ming ikki yuz to‘qson yettilanchi yili qirq otli miqdori
yamut qirg‘a borib qazoqning yuz miqdori tevalarin surib kelib erdilar. Qazoqlar Rusiyag‘a arz etpb
Ivanuf xon hazratlariga ariza yuborib oning istrdodini iltimos etdi. Xon hazratlari Xudoyor
194
Mayyit — o‘lik jasad.
195
Soyir — o‘zga, boshqa.
196
Mudabbir — tadbirkor.
197
Yoro — jur’at.
198
Ihtisob — hisob olish, hisoblash, tadqiqlash, tekshirish.
199
Arozil — razillar, pastkashlar.
Muhammad Yusuf Bayoniy. Shajarayi Xorazmshohiy
Do'stlaringiz bilan baham: | 
