Microsoft Word Conf-селекция rtf

Фойдаланилган адабиётлар: 
4. 
Арутюнова Л.Г. Направленное изменение природы хлопчатника //В.сб. Итоги работ 
СоюзНИХИ за 1954 г. -Ташкент, 1956. вып.11. – С. 36-49. 
5. 
Колоярова Л.Ф. Влияние условий выращивания хлопчатника на качество семян: Автореф. 
дис. … канд.с-х.наук. –Ташкент, 1958. -19 с. 
6. 
Рахимов Х.Р. Уруғлик чигитни тайёрлаш ва сақлаш. -Тошкент, 1970. –Б. 53-54. 
 
ПОМИДОР НАВЛАРИНИНГ УРУҒЛАРИНИ ЕТИШТИРИШДА ЭНГ ҚУЛАЙ ИҚЛИМ 
ҲУДУДЛАРНИ ТАНЛАШ 
 
Мадрейимова Д.Е. 
Тошкент давлат аграр университети Нукус филиали 
 
Помидор етиштириш хажмлари тобора ўсиб бормоқда. Бунга сабаб – чет эл бозорларида янги 
узилган помидор мевалари ва қайта ишланган маҳсулотларга талабнинг ошишидир. Ўзбекистон томат 
пастасини ишлаб чиқариш бўйича жаҳонда бешинчи ўринни эгаллайди. Мамлакатимизда помидор 
меваларини янгилигича ҳамда қайта ишланган маҳсулотларини экспорт қилиш имкониятлари катта, булар 
эса помидор етиштиришни кўпайтиришни тақазо этмоқда. 
Ўзбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримов 1997 йил 25 декабрда Олий Мажлиснинг X 
сессиясидаги нутқида таъкидлаганидек, қишлоқ хўжалик ишлаб чиқаришини ривожлантиришнинг ҳали 
ҳам ҳал этилмаган масалаларидан бири – юқори сифатли уруғлик материал билан таъминлаш 
даражасидир. 
Уруғлар сифатини оширишда уларнинг ҳар хил сифатлилиги сабабларини ўрганиш янги 
имкониятларни очиб беради. Уруғлар она ўсимликда жойлашишига кўра ва етиштирилган шароитига 
қараб, сифатининг ўзгариши асосида уруғларни тайёрлаш технологиясини такомиллаштиришни 
таъминлайди. 
Мўътадил иқлимли ҳудудлар шароитида аниқланишича, жанубий ҳудудда етиштирилган помидор 
уруғлари маҳсулдор, аммо нисбатан етилиши кечроқ бўладиган уруғ авлодини беради [1,4,5]. 
Уруғларнинг ҳар хил сифатлилиги турли ўстириш шароитларида, бир ўсимликнинг ўзида ва ҳатто 
битта мева шокилдасида ҳам уруғлар ўзининг морфологик, анатомик ва физиологик–биокимёвий 
кўрсаткичлари, экинбоплик ва маҳсулдорлик сифатлари бўйича фарқланишида намоён бўлиши кўпгина 
чет эл олимлари томонидан ўрганилган ва тадқиқ қилинган [2,6,7]. 
Ўзбекистонда, асосан помидорнинг маҳаллий селекция навлари етиштириладиган шароитларда 
уруғларининг ҳар хил сифатлилиги деярли ўрганилмаган [3]. 
Тадқиқот мақсади - республикамизда кенг тарқалган, туманлаштирилган помидорнинг асосий 
навларидан сифатли уруғларни етиштириш учун энг қулай ҳудудларни аниқлаш. 
Тадқиқот объекти сифатида уруғлар экологик ҳар хил сифатлилигини ўрганишда – ТМК-22 ва 
Сурхон 142 районлаштирилган помидор навларининг уруғлари, мевалари ва ўсимликларидан 
фойдаланилди. 
Марказий ҳудуддаги тадқиқотларда Ўзбекистон Ўсимликшунослик ИТИ экспериментал базасида, 
жанубий ҳудуд иқлим шароитда тажрибалар ЎзСПКЭИТИ Термиз таянч пунктида, шимолий ҳудудда эса 
– Хоразм Маъмун Академияси экспериментал даласида ўтказилди. Кўрсатилган иқлим шароитларида 
тадқиқотлар помидорнинг ТМК-22 ва Сурхон 142 навлари билан олиб борилиб, 3 та иқлим ҳудудида 
етиштириб олиб келинган уруғлар маҳсулдорлиги бўйича ўзаро таққосланиб синалди.
Ўрганилган помидор навлари уруғларининг экинбоплик сифатлари бўйича етиштирилган иқлим 
ҳудудлари шароитларига боғлиқ эмаслиги қайд этилди. Турли иқлим ҳудудларидан олиб келинган 
уруғларнинг униш қуввати ва лаборатория унувчанлиги нисбатан юқори бўлди.

---

128
Ҳар хил иқлим шароитларида етиштирилган помидор уруғларининг марказий ва жанубий 
ҳудудларида кўчат тайёрлаш учун экилганида уруғлар дала унувчанлиги бир хил бўлиб, майсалар бир 
вақтда униб чиқди. Шимолий ҳудудда уруғ бевосита далага экилганида (кўчатсиз усул), маҳаллий 
шароитларда, шўрланаган тупроқларда етиштирилган уруғлар дала унувчанлиги юқори бўлгани 
кузатилди. Келиб чиқиши жиҳатидан ҳар хил уруғларнинг майсалари униши бир вақтга тўғри келди. 
Турли иқлим шароитларида етиштирилган уруғларни марказий ва жанубий ҳудудларда синалганида, 
уруғларнинг келиб чиқиши ўсимликлар ўсиб ривожланишига, эртаги ҳосил миқдорига ҳамда меванинг 
ўртача вазнига таъсири кузатилмади (1-расм).