Меҳнатни муҳофаза

Меҳнат шароити ноқулай ишларда банд бўлган ходимлар белгиланган меъёрлар бўйича:
сут (шунга тенг бошқа озиқ-овқат маҳсулотлари);
даволаш-профилактика озиқ-овқати;
газли шўр сув (иссиқ цехларда ишловчилар учун);
махсус кийим-бош, пойафзал, бошқа шахсий ҳимоя ва гигиена воситалари билан бепул таъминланадилар.
Бундай ишларнинг бериладиган рўйхати, бериладиган нарсаларнинг меъёрлари, таъминот тартиби ва шартлари жамоа келишувларида, жамоа шартномаларида, агар улар тузилмаган бўлса, иш берувчи томонидан ходимларнинг вакиллик органи билан келишиб белгиланади.
Ходимлар ҳуқуқлар билан бир қаторда мажбуриятларга ҳам эгалар. Меҳнат кодексининг 212-моддасида айтилишича:

1. 
   Ходим меҳнатни муҳофаза қилиш нормаларига, қоида ва йўриқномаларига, шунингдек маъмуриятнинг ишни бехатар олиб бориш ҳақидаги фармойишига риоя қилиши
   
2. 
   Шахсий ҳимоя воситаларидан фойдаланиши
   
3. 
   Инсонлар ҳаёти ва соғлигига бевосита хавф соладиган ҳар қандай ҳолат ҳақида, шунингдек иш жараёнида ёки у билан боғлиқ ҳолда содир бўлган ҳар қандай бахтсиз ҳодиса ҳақида ўзининг бевосита раҳбарини (бригадири, устаси, участка бошлиғи ва бошқаларни) дарҳол хабардор қилиши шарт.
   
4. 
   Меҳнат муҳофазасига оид қоида ва стандартларга кўра муайян ишни бажаришга ходимнинг қўйилиши учун у махсус ўқитилиши ва имтиҳон топшириши лозимлиги белгилаб қўйилган бўлса, у ҳолда ушбу ишлар хавфсизлиги ва эксплуатация қоидалари юзасидан ўқитилиши лозим. Ходимни бундай ўқитишдан бўйин товлашига йўл қўйилмайди. Акс ҳолда ўқитиш, йўл-йўриқлар бериш ва билимларни текширишдан ўтмаган шахслар ишдан четлаштирилади.
   

Маълумки, Ўзбекистон Республикаси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги томонидан Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси Кенгаши ҳамда Давконтехназорат қумитаси билан келишиб, 2000 йил 7 январда Меҳнат муҳофазаси бўйича йўриқномалар ишлаб чиқиш тўғрисида Низом тасдиқланиб, Адлия вазирлиги 2000 йил 7 январда 870-сонли рақам билан давлат рўйҳатидан ўтказилган. Ушбу Йўриқномада кўрсатилишича, ходим ишга кираётганда, меҳнат муҳофазаси юзасидан кириш йўл-йўриқларини олиши ва иш жойида дастлабки йўл-йўриқларни олиши ва иш жойида дастлабки йўл-йўриқларни олиши ва буни меҳнат муҳофазаси бўйича йўл-йўриқ берилганлиги ҳақидаги контрол варақада ўз имзоси билан тасдиқлаши лозим. Кейинчалик ходим меҳнат муҳофазаси юзасидан такрор йўл-йўриқлар олади ҳамда ҳар 3 ойда 1 марта билимлари текшириб, йўл-йўриқлар бериш журналида ўзининг имзоси билан қайд этилади.
Ходим юқори хавф туғдирувчи ишларни бажаришга жалб этилганда (ишнинг номи кўрсатилади) ходим махсус ўқув курсидан ўтади ва малака комиссиясида билимлари текширилгач, бригада шундай ишларни бажариш ҳуқуқини олувчи гувоҳнома олади.