Melioratsiya

10.30-rasm. Tomchilab sug‘orish 
tizimining sxemasi:
l-suv manbai; 2-suv nasosi;  3-suv 
berkitgich;  4-sizdirgich (fil’tr);  5-suv 
oMchagich; 6-manometr;  7-oziqlan-tirgich; 
8-bog‘lovchi kanallar; 9-ma-gistral  quvur; 
10-taqsimlovchi  naychalar;  11-distansion 
boshqa-riladigan suv berkitgichlar;  12-su- 
g'orish  quvurlari;  13-tomchilatgich-lar;  14- 
kerakli suvni  ko‘rsatuvchi uskuna;  15- 
boshqarishjoyi.
Tizim quyidagi tartibda ishlaydi.  Tomchilatkichlar tiqilib qolmaslik 
uchun  suvni tozalashga katta e ’tibor beriladi.  Shu  sababli  suvni  nasosga 
berishdan oldin  uni  deyarli  katta hovuzda yaxshilab  tindiriladi.  Shundan 
so‘ng  nasos  ishga  tushirilib,  undagi  suv  bir  necha  marta  mayda  qum 
solingan  sizdirgichdan  o ‘tkaziladi.  Magistral  quvurlardagi  suv  sarfi  va 
bosimi  tegishli  asboblar  yordamida  kuzatilib  turiladi.  Suvga  mineral 
o ‘g ‘it  va  eritilgan  mikroelementlar,  kerak  bo‘lsa,  gerbitsid  qo‘shilib, 
tomchilar  orqali  ekin  rivojlanishi  uchun  sharoit  yaratish  hisobiga 
hosildorlik oshiriladi.
Kerakli  vaqt  davomida  uzluksiz  tomchilab  turgan  suv,  tuproqning 
chuqurligi  1  m va diametri  1,0- 2,5  m  bo‘lgan hajmini  optimal namligini 
saqlab  turadi.  Bundan  tashqari,  tomchilatib  sug‘orishda,  yerlarni 
tekislash  ishlari  talab  qilinmaydi.  Natijada  ekinlarni  hosildorligi  oshib, 
mahsulot tannarxi kamayadi.
185

---

Bu  usulni  qo‘Ilashdan  oldin,  maydonlarning  obdon  chanqagan 
joylarini  maxsus  komp’yliter  dasturi  orqali  aniqfanib,  so‘ngra  sug‘orish 
ishlari  amalga oshiriladi.
Tomir  va  poyalari  rivojlangart  ko‘p  yillik  tok  va  daraxtlarni 
tomchilatish  usuli  bilan sug‘orish yaxshi samara beradi.
Bu  o ‘simliklarni  tomchilatib  sug'orishda,  suv  quvurlari  yer  ustida 
yoki  yer  ostida  (yer  sirtidan  0,6...0,7  m  balandlikda  yoki  chuqurlikda) 
joylashgan  bo‘ladi.  Agar  sug'orish  yer  ustida  b o isa ,  suv  quvurlari 
daraxtga  tegizilgan  holatda  o ‘rnatnib?  tomchilatkichlar  uning  iidiziga 
yaqin joylariga o ‘rnatilishi  kerak.  Agar sug'orish yer ostidan  bo'Isa, suv 
quvurfariga  maxsus  naylar  o ‘rnatilib,  ularning  uchi  qayrilib,  unga  tom­
chilatkichlar o ‘rnatiladi (10.31-1